Temat 9: “Rola mrówek w lesie i potrzeba ich ochrony”.

Spośród wielu gatunków mrówek występujących w lasach naszego kraju najbardziej pożyteczne są: mrówka rudnica (Formica rufa)  i mrówka ćmawa (Formica polyctena).

Mrówki te żyją społecznie w mrowiskach. Największe (długości do 8 mm) są samice – królowe, przebywające stale w mrowisku i spełniające funkcje rozrodcze. Duże są także samce, które giną po zapłodnieniu samic. Najliczniejsze są jednak mrówki – robotnice budujące mrowiska i oczyszczające je, dostarczające pokarmu i opiekujące się potomstwem.

Około 40% pokarmu mrówek stanowią organizmy zwierzęce, zwłaszcza larwy, postacie doskonałe, ale także i pozostałe stadia rozwojowe różnych gatunków owadów leśnych. Ofiarą ich padają m.in. strzygonia choinówka, poproch cetyniak, barczatka sosnówka, brudnica mniszka, osnuja gwiaździsta i wiele innych. Poza tym odżywiają się spadzią mszyc, sokami i nektarem różnych drzew i krzewów leśnych, nasionami roślin runa leśnego itp. W ciągu okresu wegetacyjnego robotnice jednego mrowiska zabijają kilka milionów różnych owadów, które później stanowią ich pokarm.

Mrówka ćmawa oprócz mrowisk zasadniczych (macierzystych) zakłada także w pobliżu tzw. kopce filialne, zwykle połączone ze sobą ,,mrówczymi ścieżkami” o łącznej długości wynoszącej niejednokrotnie kilkaset metrów. Zasięg oddziaływania mrówek zamieszkujących jedno mrowisko wynosi zwykle 10—12 arów.

Bardzo duże znaczenie ma fakt występowania mrówek na różnych siedliskach, w tym także i w borze suchym, gdzie jednogatunkowe i jednowiekowe drzewostany sosnowe najbardziej narażone są na niebezpieczeństwo gradacji szkodników.[1]

Mrówki odgrywają szczególnie istotną rolę w ekosystemach leśnych, i to nie tylko w praktycznym sensie ochrony lasu, lecz także jako ważna grupa funkcjonalna. Znaczenie mrówek wiąże się przede wszystkim z ich liczebnością gatunkową i osobniczą, 

Redukcja liczebności foliofagów. Mrówki są wszystkożerne. Około 40% ich diety stanowi pokarm zwierzęcy. Drapieżnictwo mrówek i jego wpływ na liczebność owadów są zróżnicowane, w zależności od tego, czy występuje ono regularnie, czy przypadkowo. Pospolite mrówki kopcowe – rudnica Formica rufa L. i ćmawa F. polyctena Först. – są tak drapieżne, że w pewnych przypadkach można je uznać za elementy kształtujące biocenozy leśne. Pożywienie tych mrówek, składające się w normalnych warunkach, oprócz wspomnianego pokarmu zwierzęcego, także ze spadzi produkowanej przez mszyce (40%), soków z  drzew (10%) oraz nasion, owoców i  grzybów (10%), w czasie gradacji foliofagów obejmuje niemal wyłącznie owady. Duże znaczenie mrówek jako naturalnych regulatorów liczebności foliofagów wynika z  ogromnej społecznej chłonności mrowiska, zamieszkałego zwykle przez około stutysięczną rzeszę mrówek, uniezależnienia od jednego źródła pożywienia, długowieczności społeczeństw i wyjątkowych zdolności adaptacyjnych. Podczas gradacji foliofagów mrówki przyczyniają się do zmniejszenia ich liczebności i ograniczenia szkód w lesie.[2]

Źródło:

[1] Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.

[2] http://www.lasy.gov.pl/pl/publikacje/copy_of_gospodarka-lesna/ochrona_lasu/instrukcja_p-poz.pdf/view