Temat 8: “Następstwa szkód powodowanych przez owady”.

Następstwa szkód

Skutki gradacji mogą być różne zależnie od charakteru szkód wyrządzanych przez owady, ich nasilenia i czasu trwania, a także od układu warunków meteorologicznych, występowania w drzewostanach uszkodzonych innych szkodników lub czynników powodujących powstawanie chorób, wreszcie, zależnie od sposobu postępowania leśnika-gospodarza.

Żery szkodników pierwotnych, powodujące co najwyżej słabe prześwietlenie koron, minowanie igieł czy liści, wysysanie soków i powstawanie wyrośli, nie mają na ogół większego znaczenia gospodarczego. Tego rodzaju zakłócenia fizjologiczne powodują najczęściej zahamowanie wzrostu i ogólne osłabienie drzew. W przypadku dłużej działających bodźców chorobowych dochodzi do zmniejszenia przyrostu, a nawet do zamierania drzew dotkniętych gołożerem. W drzewostanach silnie uszkodzonych przez strzygonię choinówkę stwierdzono, że po zupełnym zniszczeniu aparatu asymilacyjnego drzewa zaczęły wykształcać słoje roczne dopiero w trzecim roku. Świerk po żerach prześwietlających brudnicy mniszki reaguje zmniejszeniem przyrostu o 20—30% zależnie od wieku drzew, siedliska i układu warunków atmosferycznych i normalny przyrost osiąga dopiero po upływie 3–8 lat.

Odporność na żery szkodników uzależniona jest przede wszystkim od gatunku drzewa. Bardziej wrażliwe są gatunki iglaste, znacznie mniej natomiast gatunki liściaste. Niektóre z nich, np. dąb, jeszcze w tym samym roku zazieleniają się po raz wtóry, a straty ograniczają się co najwyżej do zmniejszenia przyrostów masy.

Reakcja drzew uzależniona jest w znacznym stopniu od czasu trwania żerów. Tam gdzie odbywały się one w ciągu kilku kolejnych lat, szkody są większe i częściej dochodzi nie tylko do zamierania poszczególnych drzew, ale i całych drzewostanów. Znane są fatalne następstwa gradacji strzygoni choinówki z lat 1922-1924. Zaistniała wtedy konieczność usunięcia zniszczonych przez nią drzewostanów sosnowych na powierzchni kilkudziesięciu tysięcy hektarów.

Postępowanie w drzewostanach uszkodzonych uzależnione jest głównie od stopnia przerzedzenia drzewostanów oraz od przebiegu ich regeneracji, co stwierdza się zazwyczaj dopiero pod koniec sierpnia i na początku września roku następnego. Podczas kontroli ustala się procent drzew zamierających i martwych z uwzględnieniem liczebności drzew opanowanych przez szkodniki wtórne i porażonych przez grzyby pasożytnicze, charakter występowania posuszu, przewidywane zmniejszenie się zadrzewienia po ewentualnym usunięciu drzew martwych i zamierających. Podczas kwalifikacji drzewostanów uszkodzonych i podejmowaniu decyzji co do dalszego postępowania uwzględnia się także wiek drzewostanów, liczebność drzew o zamierających i martwych wierzchołkach oraz stan sanitarny lasu. Zarówno w drzewostanach przeznaczonych do usunięcia, jak iw drzewostanach osłabionych, zakwalifikowanych do pozostawienia, zwracać się powinno szczególną uwagę na kambio- i ksylofagi, które niejednokrotnie są w stanie nie tylko przyczynić się do silnego przerzedzenia drzewostanu zasiedlając drzewa najbardziej osłabione, ale także spowodować jego całkowite obumarcie. Dlatego też w drzewostanach osłabionych niezbędne jest prowadzenie intensywnej walki ze szkodnikami wtórnymi, m.in. przez wykładanie drzew pułapkowych oraz wyszukiwanie, usuwanie w kilku nawrotach i bieżące korowanie drzew zasiedlonych na pniu. Przez kilka najbliższych lat po zlikwidowaniu gradacji konieczne jest zaniechanie cięć pielęgnacyjnych w drzewostanach osłabionych, a prowadzenie tam jedynie cięć sanitarnych.

Drzewa martwe stanowią tzw. posusz, przy czym w przypadku zasiedlenia przez szkodniki wtórne i techniczne tworzą one tzw. posusz czynny, natomiast drzewa opuszczone już przez nie nazywane są posuszem jałowym.

Tam, gdzie żer szkodliwych owadów spowodował uszkodzenie tkanki okrywającej na pędach wierzchołkowych, może dojść do wzmożonego występowania grzybów pasożytniczych powodujących powstawanie obwaru, tworzenie się wielu pędów wierzchołkowych oraz zahamowanie przyrostu na wysokość.

W następstwie zniszczenia pączka szczytowego na pędzie głównym tworzą się rozwidlenia, szczególnie szkodliwe, jeśli powstają w młodym wieku. Częstym zjawiskiem w drzewostanach iglastych są kolankowate, lirowate lub siodlaste wygięcia pni. Tworzą się one przy jednostronnym, przejściowym uszkodzeniu pędów przez owady (np. zwójki, skośnik tuzinek i mszyce) lub grzyby (skrętak sosny), a także przez czynniki nieorganiczne (przymrozki i grad).

Na bardzo ubogich lub niewłaściwych dla danego gatunku drzewa siedliskach, a także na terenach uprzemysłowionych i w miejscach chronicznego występowania szkodników nękających powstają drzewostany negatywne, charakteryzujące się niskim przyrostem i słaba jakością techniczną.

Źródło:

Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.