Temat 57: Spuszczel pospolity i kołatek domowy – współmieszkańcy naszych domów.

Spuszczel pospolity – Hylotrupes bajulus, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kózkowate (Cerambycidae)

Morfologia. Chrząszcz długości 10—20 mm, spłaszczony, głowa i przedplecze pokryte długimi włoskami, barwy szarej lub brunatnoszarej, u samicy spod pokryw wystaje pokładełko. Na zaokrąglonym przedpleczu są dwa guzy. Larwy są barwy białej o małej białej głowie i słabo widocznych, krótkich nogach tułowiowych. Wyrośnięta larwa osiąga długość do 20 mm.

Biologia. Rójka odbywa się od połowy czerwca do połowy sierpnia. W pomieszczeniach zamkniętych chrząszcze pojawiają się także w innych miesiącach. Po kopulacji samice składają jaja do szpar w drewnie. Rozwój embrionalny, uzależniony jest w znacznym stopniu od wilgotności i temperatury powietrza. Młodociane larwy rozpoczynają żer od miejsca, w którym znajdowały się złożone jaja. Początkowo żerują w drewnie wczesnym, z czasem jednak uszkadzają także drewno późne i wreszcie niszczą je doszczętnie. Chodniki o szerokości dochodzącej do 6 mm wypełnione są ściśle mączką drzewną i ekskrementami. Pogmatwane ze sobą chodniki znajdują się prawie wyłącznie w części bielastej drewna. Przepoczwarczenie larw następuje w końcowej części chodników, niekiedy tuż pod powierzchnią drewna, przeważnie w kwietniu i maju. Stadium poczwarki trwa około 2 tygodni. Młode chrząszcze wygryzają się na zewnątrz przez owalne otwory. Cykl rozwojowy owada uzależniony jest od wilgotności drewna, warunków otoczenia i temperatury oraz wielu innych czynników i trwa 3—11 lat.

Znaczenie gospodarcze. Największe szkody wyrządza spuszczel w drewnianych elementach budynków mieszkalnych i gospodarczych (bale, podwaliny, krokwie, łaty, podłogi), a także w meblach. Opanowuje on także słupy teletechniczne, ogrodzeniowe i energetyczne, pale portowe, itp. Wyjątkowo występuje także w lesie, gdzie zasiedla pniaki po ściętych drzewach oraz drewno posuszowe. Najchętniej opanowuje drewno sosny, ale zasiedla też drewno świerka i jodły. Niejednokrotnie na wsiach większość budynków mieszkalnych i gospodarskich zasiedlona jest przez tego owada. Przeciwdziałanie szkodom polega na spalaniu elementów drewnianych zasiedlonych przez spuszczela, nieużywaniu drewna bielastego w budownictwie, a także na impregnacji drewna odpowiednimi preparatami wprowadzanymi do drewna pod ciśnieniem.

Kolatek domowy — Anobium punctatum, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kołatkowate (Anobiidae)

Morfologia. Jest to brunatny chrząszcz, długości 3-4 mm; pojawiający się w okresie od kwietnia do sierpnia.

Biologia. Samice składają jaja do szpar w drewnie i miejsc zranień, a także do starych otworów wylotowych. Łukowato zgięte białe larwy o 3 parach nóg żerują w bielastych częściach drewna. Przepoczwarczenie następuje w końcowej części chodnika larwalnego. Owad doskonały zewnątrz z drewna okrągłym otworkiem średnicy około 2 mm.

Znaczenie gospodarcze. Kołatek domowy występuje często w budynkach mieszkalnych, gdzie zasiedla meble, sprzęty, ramy okienne i futryny, listwy podłogowe i deski oraz wyroby z drewna iglastego i liściastego. Duże szkody wyrządza on w zabytkach architektonicznych i w muzeach. Obecność kołatka w drewnie zdradzają trocinki wysypujące się z otworków. Kołatek domowy jest owadem o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym. Podobne szkody wyrządzają także inne gatunki kołatków.

W celach zapobiegawczych nasyca się drewno insektycydami pod ciśnieniem lub maluje się powierzchnię drewna. Drewniane elementy pochodzące z rozbiórki budynków i zasiedlone przez kołatki powinny być spalone.

Zwalczanie kołatka domowego polega na stosowaniu wysokich temperatur w stosunku do przedmiotów zasiedlonych w specjalnie do tego celu przystosowanych urządzeniach lub na gazowaniu dwusiarczkiem węgla. Dobre efekty można uzyskać przez iniekcję (za pomocą strzykawki lekarskiej) insektycydów kontaktowych do zasiedlonego drewna. Szkodniki techniczne drzew liściastych Szkodniki techniczne drewna liściastego mają na ogół małe znaczenie w Polsce, do ich masowego pojawu dochodzi bowiem jedynie w rzadkich przypadkach na składnicach przelegującego drewna lub w zagłębieniach terenowych, gdzie następują zakłócenia stosunków wodnych i pojawia się posusz.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.