Temat 55: Szkodniki wtórne drzewostanów liściastych. Ogłodek brzozowiec i ogł. wiązowiec, jesionowiec pstry-biologia.

Szkodniki wtórne drzew liściastych

Zwalczanie szkodników wtórnych za pomocą drzew pułapkowych stosuje się w drzewostanach liściastych jedynie w sporadycznych wypadkach masowych pojawów. Tego rodzaju sytuacje mogą powstać np. w drzewostanach z udziałem wiązu, gdzie ogłodki przyczyniają się do rozprzestrzeniania holenderskiej choroby wiązów, zwanej również grafiozą. Za pułapki mogą służyć drzewa specjalnie ścięte i nie okrzesane lub dłużyce oraz drewno stosowe wyrobione w zimie. Pułapki wykłada się w kwietniu i w lipcu (dla drugiej generacji) w miejscach o przewidywanym słabym ocienieniu. Kontrolę zasiedlania prowadzi się od połowy maja. Pułapki koruje się, gdy pod korą w pobliżu chodników macierzystych pojawią się pierwsze larwy.

Ogłodek wiązowiec — Scolytus scolytus, rząd: Chrząszcze (Coleoptera) rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Długość ciała chrząszczy wynosi 4-5 mm. Przedplecze jest czarne, a pokrywy brunatne.

Biologia. Rójka odbywa się w maju. Samice składają jaja w drążonych pod korą wiązów chodnikach macierzystych, osiągających długość 7–10 cm. Chodniki larwalne są stosunkowo długie. Przepoczwarczenie następuje na pograniczu kory i łyka lub płytko w bielu. Wyprowadza jedną lub dwie generacje w roku, rójka drugiej generacji następuje w sierpniu.

Znaczenie gospodarcze. Ogłodek wiązowiec zasiedla zwykle dolne partie drzew, ale niekiedy także grube gałęzie. Najczęściej atakowane są drzewa w parkach, alejach, zadrzewieniach przydrożnych, a w mniejszym stopniu w lesie. Ogłodki wiązowce przenoszą na swym ciele zarodniki grzyba Ceratocystis ulmi, powodującego powstawanie tzw. holenderskiej choroby wiązów, co nieuchronnie prowadzi do zamierania drzew.

Zwalczanie polega na wycinaniu i usuwaniu drzew opanowanych, wykładaniu pułapek w miejscach większego zgrupowania drzew oraz korowaniu ich we właściwym czasie lub opryskiwaniu insektycydami kontaktowymi. Wszelkie odpady, gałęzie i gałązki z drzew ściętych muszą być spalone.

Wraz z ogłodkiem wiązowcem występują podobne do niego ogłodki: wielorzędowy, karzełek i inne.

Jesionowiec pstry – Leperisinus fraxini, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Jesionowiec pstry ma około 3 mm długości; ciało owalne, pokrywy szare, pokryte marmurkowatym, pstrym rysunkiem.

Biologia. Rójka przypada na maj i połowę czerwca. Samice składają jaja w chodnikach macierzystych wygryzanych w postaci podwójnej klamry na gałęziach i pniu jesiona wyniosłego. Są one wyraźnie zarysowane w drewnie. Chodniki larwalne wykształcone są na ogół regularnie. Są proste lub wężykowate, również zaznaczone w bielu. Przepoczwarczenie następuje na pograniczu łyka i drewna, a na gałęziach – w drewnie. Młode chrząszcze lęgną się w lipcu i sierpniu, a następnie wgryzają się pod korę zdrowych pni, gdzie tworzą krótkie, nieregularne chodniki. Niekiedy żer ten prowadzą chrząszcze w dolnych partiach drzew, gdzie zimują. W miejscach tych tworzą się narośla nazywane ,,różami jesionowymi”. Chrząszcze czasem zimują w nich przez kilka lat z rzędu; generacja jednoroczna. Jesionowiec pstry opanowuje i dobija drzewa osłabione, zarówno stare, jak i młode. Analogiczne szkody wyrządza również podobny do niego jesionowiec rdzawy, którego larwy przepoczwarczają się z reguły w drewnie.

Ogłodek brzozowiec – Scolytus ratzeburgii, rząd: Tęgopokrywe (Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Największy z ogłodków krajowych osiąga długość 5—7 mm, czarny, lśniący, o pokrywach czerwonobrunatnych.

Biologia. Rójka przypada na czerwiec i lipiec. Chodniki macierzyste jednoramienne, podłużne, niezbyt wyraźnie odbijają się w bielu. W chodnikach macierzystych znajdują się liczne otworki wentylacyjne. Są one dobrze widoczne z daleka na tle białej kory. Chodniki larwalne uszeregowane są gęsto obok siebie i odchodzą prostopadle od chodnika macierzystego. Generacja jednoroczna.

Znaczenie gospodarcze. Ogłodek brzozowiec zasiedla drzewa chore, osłabione działaniem różnych czynników, głównie abiotyczných, a zwłaszcza zakłóceniami stosunków wodnych i działaniem przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, ale opanowuje także drzewa ścięte.

Zwalczanie polega na wycinaniu zasiedlonych brzóz i usuwaniu ich, w przypadkach wyjątkowo dużego zagęszczenia populacji ogłodka brzozowca mogą być wykładane drzewa pułapkowe.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.