Temat 53: Szkodniki wtórne jodły-przegląd gatunków.

Szkodniki wtórne jodły

Do najbardziej zagrożonych przez szkodniki wtórne jodły należą w Polsce drzewostany jodłowe w Górach Świętokrzyskich, gdzie do silnego, chronicznego osłabienia drzew przyczyniają się zwójki, a zwłaszcza wyłogówka jedlineczka. W Karpatach oraz na Pogórzu występowaniu tych szkodników sprzyjają wiatry wywalające, niskie temperatury zimowe, a także grzyby pasożytnicze i nadmierne przerzedzenie drzewostanów. Oprócz monofagów, jakimi są korniki z rodzaju jodłowiec oraz smolik jodłowiec, w drzewostanach jodłowych mogą występować licznie także niektóre szkodniki techniczne – polifagi, a zwłaszcza trzpienniki, drwalnik paskowany i rytel pospolity

Drzewa pułapkowe na korniki jodły wykłada się grupami po 2 lub 3 sztuki w dwóch seriach: 1 – w marcu i 11 – w czerwcu. Na wiosnę wykłada się je w miejscach odsłoniętych i oświetlonych, podczas gdy w lecie – w miejscach bardziej ocienionych.

Jodłowiec krzywozębny – Pityokteines curvidens, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Długość ciała chrząszcza wynosi około 3 mm. Jest on błyszczący, gęsto owłosiony, barwy brunatnej. Ścięcie pokryw jest wgłębione, a na jego brzegach znajdują się po 3 zęby, z których pierwszy, najmniejszy, jest odchylony do góry, a dwa dolne są hakowato skrzywione ku sobie. Pomiędzy nimi znajdują się 1 lub 2 garbki.

Biologia. Rójka przypada na koniec kwietnia i początek maja, a czas jej trwania uzależniony jest od pogody. Od wygryzionej przez samczyka komory godowej, znajdującej się w korze, odchodzą zwykle 2-4 chodniki macierzyste osiągające długość 5–8 cm i wyraźnie zaznaczające się w korze. Żerowisko jest podwójnie klamrowate, poprzeczne. Chodniki larwalne odchodzą od chodników macierzystych prostopadle, przebiegając początkowo w łyku, a dopiero w swej końcowej części w drewnie, gdzie też następuje przepoczwarczenie. Kolebka poczwarkowa zatkana jest koreczkiem z białej mączki drzewnej. Młode chrząszcze opuszczają żerowiska zwykle w końcu lipca i zaczynają rójkę. W lata ciepłe i suche jodłowiec krzywozębny może mieć dwie generacje w roku, a w lata chłodne i dżdżyste – tylko jedno pokolenie. Zimuje larwa w żerowisku albo postać doskonała w specjalnie do tego celu wygryzionych w grubej korze chodnikach, dochodzących do drewna. W miejscach tych pojawiają się obfite wycieki żywicy, która tężeje, a następnie bieleje i przez długi czas jest widoczna na powierzchni kory. Drzewa, w których zimuje dużo chrząszczy jodłowca krzywozębnego, ulegają osłabieniu i stają się mniej odporne na działanie szkodników wtórnych.

Znaczenie gospodarcze jodłowca krzywozębnego jest bardzo duże, zwłaszcza w drzewostanach silnie przerzedzonych i narażonych na przymrozki oraz nękanych żerami osłabiającymi przez zwójki. Jodłowiec krzywozębny opanowuje dolne partie drzew o grubej korze. Na terenach masowego pojawu może występować także w górnych partiach strzał i na grubszych gałęziach.

Zwalczanie polega głównie na wyszukiwaniu w drzewostanach drzew stanowiących posusz i usuwaniu ich; drzewa zasiedlone muszą być korowane przed okresem przepoczwarczanie się larw i ich zagłębieniem się w drewno, ewentualnie powinny być spryskane dokładnie insektycydami. Pułapki mają na ogół mniejsze znaczenie.

Górną część strzały jodeł i gałęzie zasiedla często współwystępujący z poprzednio omówionym szkodnikiem jodłowiec kolcozębny (Pityokteines spinidens) oraz mniejszy od nich jodłowiec Woroncowa (Pityokteines Vorontzovi). Mają one podobna biologię i zwalczane są jednocześnie. W miejscach występowania jodłowca Woroncowa niezbędne jest spalanie zasiedlonych przez niego gałęzi i wierzchołków.

Smolik jodłowiec – Pissodes piceae, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Ryjkowcowate (Curculionidae)

Morfologia. Chrząszcz jest barwy brunatnej, z widocznymi na pokrywach dwiema żółtawymi przepaskami, z których jedna jest węższa. Długość chrząszcza wynosi 7–10 mm.

Biologia. Po opuszczeniu zimowisk (w ściółce) owady doskonałe odbywają żer uzupełniający na gałęziach młodych jodeł lub w koronach starszych drzew. Samice składają jaja pod korą, wykorzystując do tego zranienia i głębokie spękania. Od miejsca złożenia jaj chodniki larwalne rozchodzą się w łyku najpierw gwiaździście, a następnie równolegle do osi drzew, osiągając niekiedy długość do 60 cm. Przepoczwarczenie następuje w drewnie lub na pograniczu łyka i drewna . Tam gdzie jaja były złożone wiosną, chrząszcze pojawiają się tego samego roku jesienią, natomiast owady powstałe z jaj złożonych latem zimują w stadium larwy i swój cykl rozwojowy kończą dopiero późną wiosną roku następnego; generacja jednoroczna.

Znaczenie gospodarcze. Smolik jodłowiec najczęściej pojawia się w drzewostanach średnich i starszych klas wieku, zasiedlając przeważnie środkowe i dolne części drzew osłabionych działaniem różnych czynników biotycznych i abiotycznych.

Zapobieganie polega na utrzymaniu właściwego stanu sanitarnego drzewostanów oraz na przestrzeganiu zaleceń z zakresu higieny lasu. W przypadku konieczności zwalczania wykłada się drzewa pułapkowe oraz ścina i koruje drzewa zasiedlone na pniu.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.