Temat 46: “Biologia wykarczaka i ścigi”.

Wykarczak – Criocephalus rusticus, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina Kozkowate (Cerambycidae)

Morfologia. Długość tego chrząszcza wynosi 20—25 mm. Ma brunatne, matowe pokrywy. Larwy są białe, płaskie, o 3 parach małych nóg, Koniec odwłoka mają zakończony dwoma ostrymi kolcami.

Biologia. Lot godowy, który odbywa się głównie o zmierzchu, trwa od czerwca do sierpnia. Samice składają jaja do głębokich szczelin kory odziomkowych części drzew, zwykle do wysokości nie przekraczającej 2 m. Larwy początkowo żerują w łyku wygryzając nieregularne chodniki, a następnie zagłębiają się do drewna, gdzie zimują (w części bielastej) w spłaszczonych chodnikach z bardzo silnie ubitą mączką z trocin . Tam też następuje przepoczwarczenie. Owad doskonały wychodzi na zewnątrz owalnym otworem. Zasadniczo wykarczak ma generację dwuletnią, ale część owadów ma generację trzyletnią, a być może i dłuższą.

Znaczenie gospodarcze. Wykarczak zasiedla drzewa na ogół bardzo osłabione, martwe i obumierające, a także pniaki i drzewa leżące. Do dużego zagęszczenia jego populacji dochodzi w drzewostanach zaniedbanych pod względem terminowego usuwania posuszu, na pożarzyskach, na terenach uprzemysłowionych i w drzewostanach osłabionych przez grzyby pasożytnicze, a zwłaszcza przez korzeniowca wieloletniego. Zdarza się, że chrząszcze opanowują drewno przeznaczone na budowle. Znaczenie gospodarcze tego szkodnika ciągle rośnie. Do wrogów naturalnych wykarczaka należą przede wszystkim dzięcioły.

Zapobieganie polega na terminowym usuwaniu posuszu, złomów i wywrotów. przestrzeganiu terminów korowania i wywozu z lasu drewna w korze, likwidacji pożarzysk i korowaniu pniaków.

Ściga (borówka) – Tetropium, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kózkowate (Cerambycidae)

Morfologia. Chrząszcz ten jest dość zmiennie ubarwiony. o długości ciała 10—16 mm. W Polsce pospolite są dwa gatunki: ściga brunatna, zwana także ścigą lśniącą (Tetropium castaneum) i ściga żółta zwana też matową lub ćmawą (Tetropium fuscum). Pierwsza z nich charakteryzuje się lśniącym przedpleczem i zwykle bardzo ciemnymi pokrywami, podczas gdy druga ma przedplecze matowe, a na pokrywach często żółte przepaski. Biała larwa o silnie schitynizowanej głowie ma 3 pary nóg, osiąga długość do 25 mm.

Biologia. Chrząszcze pojawiają się od końca maja do sierpnia, są na ogół ruchliwe i lot odbywają w dni słoneczne. Samice składają jaja w szczeliny spękanej korowiny nabiegów korzeniowych i odziomkowych części strzał. Drzewa leżące mogą być opanowane przez ścigi na długości wielu metrów, zwłaszcza w części przylegającej do ziemi. Larwy żerują początkowo pomiędzy kora a drewnem, następnie wgryzają się płytko do bielu i wreszcie owalnym otworem wchodzą do drewna, gdzie drążą chodniki do głębokości 4 cm. Przepoczwarczenie następuje wiosną następnego roku w hakowatej, raptownie zginającej się w dół kolebce poczwarkowej, generacja jednoroczna.

Znaczenie gospodarcze. Ścigi zasiedlają także świerki starszych i średnich klas wieku, zwłaszcza w drzewostanach popożarowych, spałowanych przez jelenie, na terenach o zmienionych stosunkach wodnych i w miejscach zaniedbanych pod względem higieny. Atakowane są przez ścigi także drzewa zranione w części odziomkowej (np. podczas zrywki), zwłaszcza w miejscach nasłonecznionych. W pierwszym okresie żerowania larw ściga jest szkodnikiem fizjologicznym, a w późniejszym — technicznym.

Oba gatunki ścig mają podobną biologię i w stosunku do obydwu prowadzi się takie same sposoby zapobiegania i zwalczania.

Zwalczanie ścig polega na ścinaniu i korowaniu drzew w okresie poprzedzającym wgryzanie się larw do drewna. Niekiedy stosuje się także wykładanie drzew pułapkowych.

Źródło:

Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.