Temat 47: “Żerdzianka sosnówka, kornik ostrozębny- biologia, znaczenie gospodarcze”.

Żerdzianka sosnówka – Monochamus galloprovincialis, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kózkowate (Cerambycidae)

Morfologia. Chrząszcz ten osiąga długość 25 mm. Pokrywy są barwy brunatnoszarej z niewyraźnymi przepaskami, czułki dłuższe od ciała. Na bokach przedplecza znajdują się ostre kolce. Beznoga larwa żerdzianki osiąga długość do 35 mm. Głowa jej jest mała, żółtobrązowa, ciało walcowate, grube.

Biologia. Roi się w lipcu i sierpniu. Żer uzupełniający odbywa chrząszcz w koronach drzew, gdzie żywi się łykiem i kambium cienkich pędów sosnowych, a niekiedy także igliwiem. W miejscach skaleczonych pojawiają się obfite krople żywicy, która tężejąc na powietrzu przybiera białą barwę. W miejscach uszkodzeń następuje niejednokrotnie obłamanie pędów. Samice składają jaja do nagryzień zrobionych na cienkiej korze, na strzałach i grubszych gałęziach drzew. Larwy początkowo żerują w łyku; a w miarę wzrostu coraz bardziej uszkadzają biel. Często białe wiórki wypełniają owalne chodniki larwalne i wysypują się spod cienkiej kory, która pęka. W końcu sierpnia lub we wrześniu larwy wgryzają się owalnym otworem do drewna i tam zimują. Przepoczwarczenie następuje w drewnie, na końcu chodnika. Chrząszcz wydostaje się na zewnątrz okrągłym otworem. Generacja przeważnie jest jednoroczna, jakkolwiek część populacji przedłuża swój rozwój o jeden rok.

Znaczenie gospodarcze. Po drugiej wojnie światowej w Polsce wystąpiła gradacja żerdzianki sosnówki na znacznych powierzchniach drzewostanów sosnowych uszkodzonych przez pożary. Do wzmożonego pojawu tego owada może dojść w drzewostanach silnie przeżartych przez szkodniki pierwotne, na drzewach opanowanych przez obwar i uszkodzonych przez grad oraz osłabionych przez imisje przemysłowe. Chętnie zasiedla ona nie okorowane żerdzie pozostawione w lesie na okres lata. Wskutek zniszczenia drewna przez larwy żerdzianki powstają duże szkody, obniża się bowiem jakość tarcicy pozyskanej z drzew zasiedlonych. Niekiedy drewno z żerowiskami żerdzianki kwalifikuje się jedynie na opał lub na płyty wiórowe. W przypadku masowego występowania atakuje drzewa zupełnie zdrowe, osłabiając je najpierw podczas żeru uzupełniającego.

Zapobieganie polega na usuwaniu z drzewostanów drzew chorych i obumierających, korowaniu drewna pozostającego w lesie na okres lata, likwidowaniu wierzchołków i gałęzi podczas wyróbki drewna, a także na usuwaniu złomów i wywrotów.

Żerdziankę sosnówkę zwalcza się przez usuwanie drzew zasiedlonych i wykładanie w połowie maja drzew pułapkowych. Na pułapki powinny być wykorzystywane drzewa o cienkiej korze, znajdujące się w miejscach o przejściowym nasłonecznieniu. Korowanie pułapek musi być zakończone przed wgryzaniem się larw do drewna

Kornik ostrozębny – Ips acuminatus, rząd: Chrząszcze Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Chrząszcz walcowaty, krępy, lśniący, ciemnobrunatny, o długości ciała 2,5-3,5 mm. U samców na ścięciu pokryw znajdują się 3 ząbki, z których trzeci, największy, jest rozdwojony, u samicy ząbek ten nie jest rozdwojony.

Biologia. Rójka przypada zwykle na koniec maja i początek czerwca. Kornik ostrozębny zasiedla wierzchołkowe części sosen, przeważnie w drzewostanach starszych klas wieku. Od dobrze widocznej w bielu komory godowej odchodzą we wszystkich kierunkach liczne chodniki macierzyste, wypełnione białą mączką trocin. Odległości między przebiegającymi w bielu chodnikami larwalnymi są na ogół duże . Młode chrząszcze prowadzą żer uzupełniający w najbliższym sąsiedztwie kolebek poczwarkowych i tam zimują. W lata ciepłe i suche kornik ostrozębny może mieć dwie generacje.

Znaczenie gospodarcze. Omawiany szkodnik pojawia się wprawdzie w całym kraju, ale masowo występuje tylko lokalnie, opanowując drzewa osłabione ( ostatnio jego ranga rośnie). Jego wzmożone pojawy wielokrotnie obserwowano w drzewostanach żywicowanych. Może występować w drzewostanach wszystkich klas wieku. Zasiedlone drzewa mają wyraźnie przebarwione korony.

Zwalczanie kornika ostrozębnego polega na spalaniu lub wywożeniu poza strefę zagrożenia zasiedlonych wierzchołkowych części drzew i konarów.

Źródło:

Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.