Temat 45: “Kornik sześciozębny, tycz cieśla-biologia”.
Kornik sześciozębny – Ips sexdentatus, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)
Morfologia. Jest to największy gatunek kornika zerującego na sośnie, osiągający długość 6-8 mm. Chrząszcz zabarwiony jest na brunatno lub ciemnobrunatno. Na ścięciach pokryw (pod lupą) widocznych jest 6 ząbków, z których czwarty największy jest zakończony zgrubieniem.
Biologia. Kornik ten pojawia się masowo zwykle w końcu maja. Zasiedla przede wszystkim partie drzew o grubej korze. Od obszernej komory godowej rozchodzą się 2–4 chodniki macierzyste szerokości do 5 mm i osiągają długość do 50 cm. Biegną one wzdłuż osi drzewa. Nad otworami wejściowymi gromadzi się dużo brunatnych trocinek, które chrząszcze usuwają z chodników macierzystych. Jaja składa samica w nyżach jajowych znajdujących się w dużych od siebie odstępach. Chodniki larwalne kończą się obszernymi, miseczkowato wygryzionymi kolebkami poczwarkowymi. Młode chrząszcze pojawiają się zwykle w końcu lipca i w sierpniu. Część z nich daje początek nowej generacji. W zależności od układu warunków atmosferycznych kornik sześciozębny ma jedną lub dwie generacje w roku i jedną generację siostrzaną. Żer uzupełniający prowadzą chrząszcze zwykle w pobliżu kolebek poczwarkowych, w łyku i drewnie zasiedlonych drzew.
Znaczenie gospodarcze kornika sześciozębnego nie jest duże ze względu na to, że opanowuje on przede wszystkim drzewa ścięte. Licznie występuje na niektórych składach nie korowanego surowca sosnowego oraz na zrębach, gdzie masowo zasiedla drewno nie zabezpieczone insektycydami. Drewno zasiedlone przez kornika sześciozębnego łatwo ulega zasinieniu. W rzadkich na ogół przypadkach zasiedla on drzewa stojące, znajdujące się na obrzeżach luk, w silnych przerzedzeniach, w sąsiedztwie składnic surowca drzewnego, w drzewostanach znajdujących się w zasięgu oddziaływania przemysłowych zanieczyszczeń powietrza oraz na obrzeżach zrębów.
Zapobieganie polega na przestrzeganiu zasad higieny lasu i wywożeniu z lasu drewna przed rójką szkodnika. Zwalczanie sprowadza się do korowania zasiedlonych pułapek i drewna sortymentowego oraz opryskiwania go insektycydami o działaniu kontaktowym.
Tycz cieśla – Acanthocinus aedilis, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kózkowate (Cerambycidae)
Morfologia. Chrząszcz jest barwy szarej długości 15—20 mm. Na przedpleczu widoczne są 4 małe żółte plamki. U samicy, charakteryzującej się wystającym spod pokryw długim pokładełkiem, czułki są około 1,5 raza dłuższe od ciała, podczas gdy u samca są one 2—5 razy dłuższe. Wyrośnięta, beznoga larwa osiąga długość 30 mm. Ma ona walcowaty kształt, jest nieco spłaszczona, barwy, żółtobiałej.
Biologia. Rójka odbywa się w kwietniu. Samice składają jaja w szczelinach kory lub w wygryzionych w niej głębokich nacięciach o lejkowatym kształcie. Chodniki larwalne przebiegają w tyku i częściowo w drewnie. Początkowo są one wypełnione brunatnymi trocinkami, a później – białymi wiórkami.
Przepoczwarczenie odbywa się w wyścielonej wiórkami kolebce poczwarkowej znajdującej się w łyku i korowinie. Jeżeli żerowiska larw tycza cieśli przebiegają pod cienką korą, to przepoczwarczenie następuje w płytkiej kolebce poczwarkowej, znajdującej się w drewnie. Otwór wejściowy do kolebki zatkany jest szczelnie białymi wiórkami. Zimuje zwykle postać doskonała lub poczwarka. Te chrząszcze, które wczesną jesienią opuszczają żerowiska, zimują w ściółce; generacja jednoroczna.
Znaczenie gospodarcze. Tycz cieśla jest szkodnikiem fizjologicznym i niekiedy technicznym, powodującym powierzchowne uszkodzenia drewna sosny, niekiedy także świerka. Zasiedla on drzewa bardzo silnie osłabione oraz nie okorowane drzewa ścięte, a także złomy, wywroty i pniaki. Do jego masowych pojawów dochodzi na obszarach gradacji różnych gatunków szkodników pierwotnych, na pożarzyskach, a także w drzewostanach znajdujących się na terenach uprzemysłowionych.
Zapobieganie masowym pojawom tycza cieśli polega na zachowaniu higieny w lesie, bieżącym usuwaniu posuszu i korowaniu pniaków. Szkodnika zwalcza się przez wykładanie drzew pułapkowych i terminowe korowanie drzew zasiedlonych.
Źródło:
Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.