Temat 44: “Przypłaszczek granatek-groźny szkodnik drzewostanów sosnowych”.

Przypłaszczek granatek – Phaenops cyanea, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Bogatkowate (Buprestidae)

Morfologia. Chrząszcz długości 8–11 mm, ma ciało spłaszczone, ciemnogranatowe z metalicznym połyskiem. Biała, beznoga charakterystycznie w połowie zgięta larwa jest miękka, płaska i odznacza się silnie rozszerzonymi pierścieniami tułowia. Dorosła larwa osiąga 2 cm długości.

Biologia. Rójka trwa od maja do połowy sierpnia. Samica składa jaja w spękaniach kory dolnych i środkowych części drzew, zwłaszcza od strony nasłonecznionej. Larwy żerują w łyku, gdzie spędzają zimę. W miarę wzrostu larw chodniki się rozszerzają. Są one wypełnione brunatną mączką o charakterystycznym, łukowatym układzie. Przepoczwarczenie następuje w zewnętrznych warstwach kory. W miejscach masowego występowania przypłaszczek granatek zasiedla także drzewa o cienkiej korze i wtedy przepoczwarczenie następuje w kolebkach poczwarkowych znajdujących się płytko w drewnie.

Czynniki sprzyjające. Jest to gatunek ciepłolubny i światłolubny, dlatego też najchętniej opanowuje drzewa silnie nasłonecznione rosnące na obrzeżach luk i w silnych przerzedzeniach, unika natomiast zacienionych i silnie zwartych drzewostanów oraz wypełnionych podszytem. Chronicznie występuje przypłaszczek granatek w drzewostanach znajdujących się w zasięgu oddziaływania przemysłu, a także w przerzedzonych sośninach nękanych przez korzeniowca wieloletniego.

Znaczenie gospodarcze. W naszym kraju owad ten ma dwuletnią generację. W lata upalne i suche pełny cykl rozwojowy przypłaszczka granatka może zostać skrócony do jednego roku. Omawiany bogatek przed drugą wojną światową nie był znany w Polsce jako szkodnik. Do jego masowych pojawów przyczyniły się różne czynniki, w tym także silne rozrzedzenie drzewostanów w okresie okupacji, susza z roku 1947, intensywne żery szkodników pierwotnych sosny, a także pożary lasów, które szerzyły się już po zakończeniu działań wojennych, zwłaszcza na zachodzie kraju. Przypłaszczek granatek najchętniej zasiedla drzewa w drzewostanach średnich i starszych klas wieku, mimo że żerowiska jego można czasami znaleźć nawet na drzewach młodych w wieku do 20 lat.

Drewno opanowane przez przypłaszczka granatka łatwo ulega zasinieniu. Do zasiedlonych drzew często ściągają dzięcioły i bargiel kowalik, które wyszukują larwy i poczwarki przebywające płytko w korze.

Zapobieganie polega przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny lasu i niedopuszczeniu do powstawania luk i nadmiernych przerzedzeń w drzewostanach.

Przypłaszczka granatka zwalcza się przez usuwanie drzew opanowanych i wykładanie pułapek w celu zniszczenia larw. (Można też stosować czarnolepy).Przy wyznaczaniu drzew opanowanych zwraca się uwagę na następujące objawy: zmiana barwy igliwia na jasnozieloną i żółtawą aż do rdzawej, wycieki żywicy widoczne między płytkami korowiny po wygładzeniu jej ośnikiem, zrzucanie starych igieł oraz zmniejszenie przyrostu pędów i igieł, występowanie w łyku charakterystycznych chodników larwalnych o przebiegu zygzakowatym.

W tych drzewostanach, w których występowanie przypłaszczka granatka ma charakter chroniczny, wykłada się drzewa pułapkowe w dwóch seriach. Pierwszą serię wykłada się na początku maja, a koruje pod koniec czerwca, drugą natomiast wykłada się w końcu czerwca, a koruje w połowie sierpnia. Pułapki wykłada się w miejscach silnie nasłonecznionych. Jeśli koruje się je w czasie, gdy część larw zaczęła się już wgryzać do kory, to korę należy spalić lub zakopać. Tam gdzie przepoczwarczenie następuje w drewnie, opanowany surowiec należy wywieźć z lasu na odległość co najmniej 3 km od ściany drzewostanu sosnowego.

Źródło:

Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.