Temat 34: “Szkodniki pierwotne drzewostanów liściastych. Brudnica nieparka-Lymantria dispar”.

Szkodniki pierwotne drzewostanów liściastych

W drzewostanach liściastych żery owadów nie są tak groźne w skutkach jak w drzewostanach iglastych, ze względu na dużą zdolność regeneracji drzew i możliwość ich powtórnego zazieleniania się w tym samym roku. W drzewostanach dębowych i mieszanych, w skład których wchodzi dąb, a także w parkach i zadrzewieniach, obserwuje się gołożery będące następstwem masowego występowania zwójki zieloneczki.

Znacznie mniejsze szkody wyrządzają rozpowszechnione na terenie całego kraju motyle: brudnica nieparka, kuprówka rudnica i piędziki. Lokalnie dochodzi także do silniejszego zagęszczenia populacji zimowka ogołotniaka, szczotecznicy szarawki, pchełki dębówki i innych szkodników należących do rzędów łuskoskrzydłych, chrząszczy i błonkoskrzydłych. Niszczą one liście brzozy, grabu, buka, olszy i innych gatunków drzew i krzewów leśnych.

W różnych częściach Polski obserwuje się doszczętnie ogołocone drzewa przez chrabąszcza majowego i chrabąszcza kasztanowca. Ponieważ w drzewostanach liściastych nawet silne i powtarzające się przez kilka kolejnych lat żery szkodliwych owadów nie działają na drzewa zabójczo, zwalczanie prowadzi się jedynie w wyjątkowych wypadkach, a mianowicie w szkółkach, drzewostanach nasiennych oraz w lasach i parkach przylegających do ośrodków wypoczynkowych

Brudnica nieparka — Lymantria (=Oecneria) dispar, rząd: Łuskoskrzydłe (Lepidoptera), rodzina: Brudnicowate (Lymantriidae)

Morfologia. U motyla tego występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samica jest ociężała (niechętnie lata), o krępym i grubym odwłoku. Czułki samic są nitkowate, skrzydła pierwszej pary brudnobiałe z kilkoma brunatnymi, zygzakowatymi liniami. Tylna para skrzydeł jest ciemniejszej barwy. Rozpiętość skrzydeł wynosi 55—65 mm. Samce są smukłe; chętnie latają. Czułki mają grzebykowate, skrzydła pierwszej pary szarobrunatne, z ciemniejszym, zygzakowatym rysunkiem. Skrzydła drugiej pary są jednolicie szaro ubarwione. Wyrośnięte gąsienice osiągają długość 60—70 mm. Na stronie grzbietowej znajduje się 11 par dużych brodawek, z których pierwszych pięć jest barwy niebieskiej, pozostałe zaś — czerwonej.  Z każdej brodawki wyrastają długie włoski.

Biologia. Lot godowy odbywają samce wieczorem i nocą w lipcu i sierpniu. Samice składają jaja na pniach drzew, niekiedy także na najniższych konarach i w wyjątkowych wypadkach – na ściółce, w liczbie 400-800 w jednym złożu przykrytym warstwą brunatnych włosków pochodzących z odwłoka samicy. Zimują gąsienice wewnątrz osłonek jajowych. Wyląg ich następuje w kwietniu i maju. Początkowo żerują one gromadnie, a następnie pojedynczo, ogryzając liście.

Żer gąsienic trwa przez 10–13 tygodni. Przepoczwarczenie następuje najczęściej w bardzo luźnych oprzędach w spękaniach kory i rozwidleniach konarów oraz gałęzi; generacja jednoroczna.

Czynniki ograniczające. Gradacje brudnicy nieparki załamują się zwykle dzięki występowaniu chorób epidemicznych (głównie wirozy) lub masowemu pojawowi pasożytniczych i drapieżnych owadów. Dużą rolę odgrywają także ptaki owadożerne, zwłaszcza kukułka i wilga, które chętnie tępią owłosione gąsienice.

Znaczenie gospodarcze. Brudnica nieparka jest gatunkiem polifagicznym. Gąsienice jej żerują na różnych gatunkach drzew liściastych w lesie, parkach, zadrzewieniach oraz w sadach. Najczęściej atakuje dąb, grab, brzozę, lipę, topole i buk. Niekiedy pojawia się także w drzewostanach sosnowych, gdzie doszczętnie niszczy roślinność runa i liście krzewów, powodując powstawanie gołożerów. Gradacja trwa zwykle nie dłużej niż 3 lata. Następstwem żerów brudnicy nieparki jest zahamowanie przyrostu masy drzewnej, fizjologiczne osłabienie drzew, przerwy w owocowaniu, powstawanie suchoczubów.

W parkach i na pojedynczo rosnących drzewach brudnicę nieparkę można zwalczać przez zasmarowywanie złóż jaj mieszaniną dziegciu i nafty bądź też lepem gąsienicowym albo sadowniczym. Można także zeskrobywać złoża jaj i niszczyć je. W drzewostanach do zwalczania stosuje się środki chemiczne o działaniu kontaktowym lub biopreparaty bakteryjne.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.