Temat 21: “Szkodniki upraw i młodników świerkowych -przegląd gatunków”.

Szkodniki upraw i młodników świerkowych

Na północy i wschodzie kraju, w uprawach i młodnikach świerkowych, ale także i sosnowych, pewne szkody może wyrządzać szeliniak świerkowiec, który występuje samodzielnie lub razem z większym od niego szeliniakiem sosnowcem. Metody zapobiegania i zwalczania są takie same w stosunku do obu gatunków szeliniaków.

Zakorki — Hylastes spp., rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Chrząszcze z tej rodziny są czarne, ciało mają smukłe, wydłużone, długości 3—4,5 mm.

Biologia. Zakorki pojawiają się w końcu kwietnia i na początku maja. Żer uzupełniający prowadzą na częściach nadziemnych młodych drzewek, ogryzając korę. Obraz żerowania jest podobny do obrazu żerowania szeliniaka, z tym że w miejscu żeru zakorka brzegi ranek są podgryzione, podczas gdy miejsca uszkodzeń dokonanych przez szeliniaka są półokrągłe. W licznych przypadkach chrząszcze żerują także na korzeniach. Zimuje owad doskonały w miejscach żerowania lub w pobliżu, pod korą pniaków, bądź w glebie mineralnej, obok zniszczonych sadzonek. W zależności od warunków atmosferycznych zakorki wyprowadzają 1 lub 2 generacje w roku.

Czynniki sprzyjające. Masowemu występowaniu zakorków sprzyjają zaniedbania z zakresu higieny lasu, a zwłaszcza pozostawianie nie okorowanych pniaków, nie korowanego drewna i odpadów zrębowych w lesie, zachwaszczenie upraw i nieprzestrzeganie nawrotów cięć w co najmniej 5-letnich odstępach czasu.

Znaczenie gospodarcze. Zakorki powodują niekiedy bardzo dotkliwe straty w uprawach świerkowych i sosnowych. W uprawach świerkowych najczęściej występuje zakorek świerkowiec (Hylastes cunicularius), który doprowadza do zupełnego zniszczenia 1-5-letnich upraw. Drzewka o całkowicie zniszczonym systemie korzeniowym z reguły giną. Jeżeli zranione są tylko części nadziemne, to rany są zalewane żywicą i po pewnym czasie drzewka regenerują się. Zranienia na korzeniach mogą być miejscami infekcji opieńki miodowej. Największe szkody wyrządza zakorek świerkowiec w północno-wschodniej Polsce.

Zwalczanie polega na wykładaniu wałków pułapkowych ze świerka oraz wiązek chrustu umieszczanych we wgłębieniach w glebie, do których zanęcane są chrząszcze w okresie żeru uzupełniającego. Ze względu na utrudnione ręczne wybieranie i niszczenie drobnych chrząszczy można glebę pod wałkami i pod chrustem opylać insektycydem kontaktowym. Dobre efekty daje opryskiwanie zagrożonych drzewek w uprawach preparatami o działaniu kontaktowym.

Czasem zakorki występują wspólnie z szeliniakiem, zwłaszcza świerkowcem, z którym też są jednocześnie zwalczane.

Kluk czarny – Otiorrhynchus niger, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Ryjkowcowate (Curculionidae)

Morfologia. Chrząszcz ma kształt wydłużonego jaja. Długość ciała wynosi około 10—12 mm. Owad doskonały, pozbawiony zdolności lotu, jest czarny, nogi ma brunatnoczerwone z ciemno ubarwionymi stawami kolanowymi. Krótki ryjek jest na końcu płatowato rozszerzony. Zgięta, beznoga biała larwa, z wyraźnie wykształconą brunatną głową, osiąga długość do 12 mm.

Biologia. Po przezimowaniu w ściółce chrząszcze żerują na młodych świerkach i innych gatunkach drzew iglastych. Objadają pączki i igliwie oraz korę na pędach. Żer zaczyna się w kwietniu i odbywa się zarówno w dzień, jak i w nocy. Od końca maja do końca czerwca samice składają jaja do spulchnionej gleby w szkółkach i uprawach, zwłaszcza w miejscach sadzenia. Larwy żerują na korzeniach młodych roślin, zwłaszcza drzew iglastych. Zwykle tego samego roku w lipcu następuje przepoczwarczanie w glebie, a po 3—4 tygodniach poczwarka przekształca się w owada doskonałego. Pierwsze młode chrząszcze pojawiają się już w połowie sierpnia, ale pozostają płytko pod powierzchnią ziemi aż do wiosny następnego roku.

Znaczenie gospodarcze. Kluk czarny występuje przede wszystkim na terenach górskich, głównie w miejscach o dużej wilgotności gleby. Zer chrząszczy nie ma zazwyczaj znaczenia gospodarczego, mimo że może się przyczyniać do osłabienia i deformacji młodych drzewek. Znaczne szkody mogą natomiast wyrządzić larwy, zwłaszcza w szkółkach i uprawach świerkowych. Ogryzają one korę na korzeniach, wskutek czego siewki i sadzonki obumierają.

Żer larw kluka czarnego i podobnego do niego kluka owalnego (Otiorrhynchus ovatus) jest niejednokrotnie utożsamiany z żerem pędraków chrabąszczy.

Zwalczanie. Kopanie rowków izolacyjnych wokół zakładanych szkółek w miejscach spodziewanego masowego pojawu kluka może uchronić od zniszczenia siewki i sadzonki. Do niszczenia postaci doskonałych skuteczne są insektycydy kontaktowe, stosowane w miejscach żeru chrabąszczy. Gleby zasiedlone przez larwy kluka dezynsekuje się też preparatami owadobójczymi.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.