Osutka sosny (osutkowa opadzina igieł) “7 grzybów głównych”
Osutka sosny
Ostatnio wyróżnia się trzy rodzaje osutek sosny:
- Wiosenna osutka sosny
- Jesienna osutka sosny
- Północna osutka sosny
Sprawcy. Do niedawna przyjmowano, że jedyną przyczyną omawianego typu osutki sosny jest grzyb Lophodermium pinastri (Schrad.) Chev. W latach 70-tych prace wielu autorów, w tym także polskich (Kowalski i Budnik 1976) wykazały, że wśród grzybów znajdowanych dotychczas na igłach sosny zwyczajnej i określanych jako L. pinastri, można wyróżnić 5 następujących gatunków: L. pinastri, L. seditiosum, L. conigenum (Brunaud) Hilitz, L. pini excelsae Ahmad i L. staleyi Minter. [1]
Wiosenna osutka sosny
Występowanie. Grzyb ten poraża różne gatunki sosen, jednak gospodarcze znaczenie w Polsce ma tylko dla sosny pospolitej. Atakuje sosnę w każdym wieku, jednak najgroźniejszy jest w szkółkach i uprawach (1-5 lat).
Objawy. Pierwsze objawy choroby to małe żółtawe plamki na igłach, stopniowo się powiększające, dostrzegalne gołym okiem, występujące zimą, a niekiedy nawet już jesienią. Porażone igły wiosną brunatnieją i zamierają, przy czym zmiana barwy może nastąpić w ciągu kilku dni. Martwe igły utrzymują się dość długo na pędach. Zrzucanie igieł odbywa się przez cały rok, choć najintensywniej występuje w maju i październiku.
Przebieg choroby. Infekcja igieł następuje przez zarodniki stadium workowego (askospory). Strzępka rostowa zarodnika wnika do tkanek igieł przez szparki oddechowe nie uszkodzonej epidermy. Grzybnia rozwija się powoli w przestrzeniach międzykomórkowych i w komórkach. Z chwilą obumarcia igieł rozpoczyna się saprofityczna faza rozwoju grzyba.Na martwych igłach mogą się wytwarzać jeszcze przed ich opadnięciem czarne toza konidiów, długości ok. 0,2 mm. Łoża konidiów częściej i liczniej występują na pojedynczych igłach jednorocznych siewek. Po opadnięciu porażonych igieł wytwarzają się na nich czarne, poprzeczne kreski oraz czarne, owalne, nieco wypukłe owocniki stadium workowego (hysterotecja), długości 1-2 mm, z rozchylającą się pod wpływem wilgoci szparą, przez którą wydostają się zarodniki workowe (rys. 98). Askospory, uwalniają się od wiosny do późnej jesieni, przy czym obserwuje się dwa okresy wzmożonego wyrzutu zarodników – wiosenny i późno letni. Okresy te ulegają w poszczególnych latach wahaniom i są uzależnione przede wszystkim od przebiegu pogody.
Warunki sprzyjające. Rozwojowi grzyba sprzyja łagodna zima i wilgotne lato. Choroba występuje w dużym nasileniu, jeśli takie warunki powtarzają się przez kilka kolejnych lat.
Zwalczanie. W przeszłości stosowano powszechnie chemiczne zwalczanie osutki w szkółkach i uprawach do czwartego roku życia drzewek. Wykonywano dwa zabiegi, starając się uchwycić okresy największego zagrożenia. Skuteczność tych zabiegów okazała się jednak niewystarczająca, nie zawsze bowiem udawało się je wykonać w okresach największego rozsiewania zarodników. Poza tym stwierdzono, że nawet ilości zarodników wyrzucanych poza tymi okresami wystarczają do silnej infekcji sosny przez osutkę. [2]
Ochrona. Ochrona przed wiosenną osutką sosny jest sprawą trudną, nie do końca zadowalająco rozwiązaną. Praktykuje się ją tylko w szkółkach leśnych i w najmłodszych uprawach. Z punktu widzenia profilaktyki dyspozycyjnej i infekcyjnej nasuwają się następujące zalecenia:
1.Szkółki sosnowe należy lokować w miejscach możliwie mało zagrożonych przez materiał zarazkowy z otaczających je porażonych upraw i młodników sosnowych. W tym celu szkółki powinny być oddalone od tych ostatnich o około 50 m.
2.Idąc za radą Orłosia i Brennejzena (1957), należy na powierzchnie upraw wysadzać tylko sadzonki dobrze ukształtowane, przesortowane, zupełnie zdrowe lub co najwyżej tylko nieznacznie porażone osutką.
3.Wysadzanie wśród odpowiednio luźno wprowadzonej sosny innych gatunków drzew (szczególnie liściastych).
4.Uprawianie odporniejszych ras sosny zwyczajnej, co oczywiście byłoby najbardziej godne zalecenia. Na razie jednak takich ras w Polsce nie znaleziono ani nie wyhodowano.
Z punktu widzenia potrzebnej skuteczności ochrony przed wiosenną osutką sosny nie da się jeszcze obecnie uniknąć ochrony chemicznej, która zresztą w lwiej części ma też charakter profilaktyczny, mianowicie profilaktyki infekcyjnej, i tylko w znacznie mniejszej — charakter zabiegów leczących (terapia). [1]
Jesienna osutka sosny
Jesienna osutką sosny była dotychczas obserwowana tylko na sośnie zwyczajnej w wieku od około 6 do około 15 lat. Objawy widoczne są tylko na zeszłorocznych igłach (i ewentualnie jeszcze starszych), nigdy natomiast nie na tegorocznych. Po opadnięciu zeszłorocznych igieł pozostaje normalnie uiglonych pęd tegoroczny i ogołocona zeszłoroczna część pędu, a po dalszych zakażeniach kolejnych drugich roczników igieł ukazują się duże partie pozbawionych igieł pędów — z wyjątkiem tegorocznych przyrostów, które są uiglone.
Grzyby wywołujące jesienną osutkę sosny:
Sclerophoma pythiophila
Lophodermium pinastri
Cycloneusma minus
Północna osutka sosny
Jest to choroba sosny zwyczajnej (także górskiej i korsykańskiej) w wieku od 3 do 30 lat, występująca głównie w Europie Północnej (Norwegia, Finlandia, Dania, Szkocja). W latach 80-tych wystąpiła silnie także w drzewostanach sosnowych w południowej Polsce. Zakażone w lecie tegoroczne igły przebarwiają się tego samego roku, zaczynając od szczytu, przy czym część przebarwiona igieł odcina się wyraźnie od ich nasadowej części, która pozostaje zielona.
Grzyby wywołujące północną osutkę sosny:
Hendersonia acicola
Lophodermella sulcigena
Hypodermella sulcigena
Zwalczanie.
OSUTKI NA SIEWKACH I SADZONKACH DRZEW IGLASTYCH W SZKÓŁKACH LEŚNYCH
STARPRO 430 SC (środek o działaniu układowym w formie płynu do sporządzania emulsji wodnej).
Zalecana dawka: 0,75 l/ha.
Zalecana ilość wody: 200-400 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: co najmniej 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych. Środek stosować nasiewki i sadzonki drzew nie wyższe niż 1 metr.
OSUTKI NA SOŚNIE W SZKÓŁKACH LEŚNYCH
PENNCOZEB 80 WP (środek o działaniu kontaktowym w postaci proszku do sporządzania zawiesiny wodnej).
Zalecana dawka: 2 kg/ha.
Zalecana ilość wody: 500-1000 l/ha (mniejszą ilość wody stosować w przypadku siewek jednorocznych).
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: maksymalnie 3.
Odstęp między zabiegami: 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych lub plecakowych.
Środek stosować zapobiegawczo lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby (czerwiec –listopad). Do stosowania w uprawie polowej i pod osłonami.
ZOXIS 250 SC (środek o działaniu wgłębnym i układowym w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 0,8 -1,0 l/ha (wyższą dawkę stosować w warunkach większego zagrożenia chorobą).
Zalecana ilość wody: 500-1000 l/ha (ilość wody dostosować do wielkości roślin i ich zagęszczenia).
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: 21-28 dni.
Zalecane opryskiwanie: średniokropliste, przy użyciu opryskiwaczy ręcznych lub polowych. W celu równomiernego pokrycia cieczą użytkową zaleca się dodanie środka zwiększającego przyczepność (adiuwanta).
Środek stosować zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby.
Celem zapobiegania zjawisku odporności środek należy stosować tylko w zalecanej dawce
WIOSENNA OSUTKA SIEWEK SOSNY W SZKÓŁKACH LEŚNYCH
BAJLANDO 500 SC (środek działaniu systemicznym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy ręcznych, sadowniczych lub polowych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
ORTIVA TOP 325 SC (środek o działaniu wgłębnym i układowym w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,0 l/ha.
Zalecana ilość wody: 300-1200 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: średniokropliste, przy użyciu samobieżnych lub ciągnikowych opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Celem zapobiegania zjawisku odporności środek należy stosować tylko w zalecanej dawce.
SCORPION 325 SC (środek o działaniu wgłębnym i układowym w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,0 l/ha.
Zalecana ilość wody: 300-1200 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: średniokropliste, przy użyciu samobieżnych lub ciągnikowych opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Celem zapobiegania zjawisku odporności środek należy stosować tylko w zalecanej dawce.
SINTOP 500 SC (środek o działaniu układowym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Maksymalna/zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TIOFAN 500 SC (środek działaniu układowym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą, do stosowania zapobiegawczego, interwencyjnego i wyniszczającego).
Zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy sadowniczych lub polowych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TIOFANAT METYLOWY 500 SC (środek o działaniu systemicznym, koncentrat w postaci zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Maksymalna/zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TIPTOP 500 SC (środek o działaniu układowym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Maksymalna/zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TOPSIN M 500 SC (środek o działaniu systemicznym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy ręcznych, sadowniczych lub polowych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
OSUTKI NA SOŚNIE W ODNOWIENIACH
PENNCOZEB 80 WP (środek o działaniu kontaktowym w postaci proszku do sporządzania zawiesiny wodnej).
Zalecana dawka: 2 kg/ha.
Zalecana ilość wody: 500-1000 l/ha (mniejszą ilość wody stosować w przypadku siewek jednorocznych).
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: maksymalnie 3.
Odstęp między zabiegami: 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych lub plecakowych.
Środek stosować zapobiegawczo lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby (czerwiec – listopad). Do stosowania w uprawie polowej i pod osłonami.
OSUTKI NA SIEWKACH I SADZONKACH DRZEW IGLASTYCH W UPRAWACH LEŚNYCH
STARPRO 430 SC (środek o działaniu układowym w formie płynu do sporządzania emulsji wodnej).
Zalecana dawka: 0,75 l/ha.
Zalecana ilość wody: 200-400 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: co najmniej 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych. Środek stosować na siewki i sadzonki drzew nie wyższe niż 1 metr.
7.5.6. WIOSENNA OSUTKA SIEWEK SOSNY W ODNOWIENIACH
BAJLANDO 500 SC (środek działaniu systemicznym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy ręcznych, sadowniczych lub polowych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
SINTOP 500 SC (środek o działaniu układowym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Maksymalna/zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TIOFAN 500 SC (środek działaniu układowym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą, do stosowania zapobiegawczego, interwencyjnego i wyniszczającego).
Zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy sadowniczych lub polowych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TIOFANAT METYLOWY 500 SC (środek o działaniu systemicznym, koncentrat w postaci zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Maksymalna/zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TIPTOP 500 SC (środek o działaniu układowym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Maksymalna/zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
TOPSIN M 500 SC (środek o działaniu systemicznym, koncentrat w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,4 l/ha.
Zalecana ilość wody: 500-750 l/ha.
Zalecana liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 1.
Zalecane opryskiwanie: drobnokropliste, przy użyciu opryskiwaczy ręcznych, sadowniczych lub polowych.
Środek stosować w przypadku pojawienia się choroby lub prewencyjnie.
WIOSENNA OSUTKA SOSNY W ODNOWIENIACH, ZALESIENIACHI PLANTACJACH NASIENNYCH
ORTIVA TOP 325 SC (środek o działaniu wgłębnym i układowym w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,0 l/ha.
Zalecana ilość wody: 300-1200 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: średniokropliste, przy użyciu samobieżnych lub ciągnikowych opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Celem zapobiegania zjawisku odporności środek należy stosować tylko w zalecanej dawce.
SCORPION 325 SC (środek o działaniu wgłębnym i układowym w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą).
Zalecana dawka: 1,0 l/ha.
Zalecana ilość wody: 300-1200 l/ha.
Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
Odstęp między zabiegami: 14 dni.
Zalecane opryskiwanie: średniokropliste, przy użyciu samobieżnych lub ciągnikowych opryskiwaczy polowych, sadowniczych lub ręcznych.
Środek stosować zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Celem
zapobiegania zjawisku odporności środek należy stosować tylko w zalecanej dawce [3]
[1] Źródło :”Choroby drzew i krzewów leśnych” Karol Mańka i Małgorzata Mańka (1997 r)
[2] Źródło: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.
[3] Źródło:
INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA
ANALIZY I RAPORTY
Nr 31
Aktualizacja z dnia 18 stycznia 2021 r.