Dział III. Szkodliwe czynniki abiotyczne. Temat: ” Szkody powodowane przez silne wiatry”.

Wiatry

Wiatry są to prądy powietrza powstające w wyniku różnic temperatur i nierównomiernego nagrzewania się mas powietrza. Wiatr o prędkości od 18 do 24 m/s nazywamy wichrem, od 25 do 28 m/s – wichura, a powyżej 28 m/s — huraganem

Wiatry, jakkolwiek są niezbędne dla normalnego rozwoju drzew, mogą powodować różne ich uszkodzenia. Nawet niezbyt silne, lecz długotrwałe wiatry, oprócz szkód pośrednich jak wysuszanie gleby, wywiewanie gleby i ściółki, powodują uszkodzenia bezpośrednie przez zwiększanie transpiracji i zakłócanie procesów asymilacji i oddychania. Wiatry wiejące zawsze z jednego kierunku, np. nad morzem lub na niektórych zboczach gór, powodują wytwarzanie chorągiewkowatych koron drzew (rys. 33) i szablastych pni, a także pochylają całe drzewa, w wyniku czego mają one eliptyczny przekrój poprzeczny pnia i mimośrodowo położony rdzeń. U gatunków liściastych słoje są szersze po stronie dowietrznej (drewno napięciowe), u iglastych po stronie odwietrznej (twardzica). Cechy te znacznie zmniejszają wartość techniczną drewna. Ponadto wiatry uszkadzają kwiaty, liście i gałązki. Wskutek wiatru drzewa o długich i wiotkich pędach biczują sąsiednie drzewa, powodując tym uszkodzenia mechaniczne.

Silne wiatry łamią gałęzie, konary, wierzchołki drzew, pochylając całe drzewa nadrywają system korzeniowy, wywracają drzewa lub łamią pnie na różnych wysokościach (rys. 34). Szczególnie groźne są wiatry wiejące ze zmienną prędkością. Rozmiar szkód zależy od siły wiatru, struktury drzewostanów, siedliska, wystawy. Najczęściej zniszczenia występują w położeniach eksponowanych, na obrzeżach drzewostanów, w lukach, a w wypadku wiatrów wirujących wokół osi pionowej, czyli tzw. trąb powietrznych, również wewnątrz drzewostanów.

Najbardziej narażone na wiatrołomy i wiatrowały są drzewostany górskie, w których drzewa są często słabo zakorzenione. Wiosną i jesienią, kiedy gleba jest rozmiękła, częściej występują wiatrowały, natomiast zimą – wiatrołomy.

Drzewa liściaste są rzadziej uszkadzane przez huragany niż drzewa iglaste. Z gatunków liściastych najodporniejszy jest dąb, najmniej odporny buk. Drzewa iglaste można uszeregować, poczynając od gatunku najodporniejszego, następująco: modrzew, sosna, jodła, świerk. Ten ostatni jest szczególnie podatny na wiatrowały z powodu płytkiego systemu korzeniowego.

Ważne jest również wykorzystywanie do sadzenia w terenach szczególnie narażonych na działanie wiatrów drzew wyhodowanych z nasion miejscowych ekotypów, które wykazują większą wiatroodporność i cechę tę przekazują genetycznie następnym pokoleniom.

Niezależnie od naturalnych cech poszczególnych gatunków czy ekotypów drzew, na stopień ich odporności wpływają warunki wzrostu. Drzewa rosnące pojedynczo lub na obrzeżu drzewostanu są odporniejsze na niszczące działanie wiatru, gdyż wykształcają silniejszy system korzeniowy i mają niżej osadzoną koronę. Drzewa rosnące w zwarciu są mniej odporne, jednak drzewostan jako całość dopóty jest względnie odporny na działanie wiatrów, dopóki jest zwarty. Szczególnie niebezpieczne jest gwałtowne rozluźnienie zwarcia drzewostanu w starszym wieku.

Niebezpieczeństwo szkód powodowanych przez wiatry można zmniejszać przez odpowiedni dobór metod zagospodarowania lasu. Przede wszystkim należy dostosować skład gatunkowy drzewostanów do siedliska, w miarę możliwości uwzględniając gatunki mocniej się zakorzeniające, i dążyć do wytworzenia ścian ochronnych na skrajach zagrożonych drzewostanów. W tym celu główne linie podziału przestrzennego (ostępowe), przebiegające zgodnie z kierunkiem przeważających wiatrów, powinny być dość szerokie (8-10 m), aby dopuścić dostateczną ilość światła, które warunkuje niskie ugałęzianie się drzew. Zręby należy zakładać w kierunku przeciwnym do kierunku przeważających wiatrów, a więc w naszych warunkach od wschodu ku zachodowi. Następne cięcia można wykonywać dopiero wtedy, gdy na poprzednim zrębie drzewka osiągnęły wysokość 1-2 m. W wyniku takiego postępowania otrzymuje się schodkowy układ drzewostanów, przy którym wiatry ześlizgują się po koronach drzew, nie napotykając na przeszkodę w postaci ściany lasu.

Do zabiegów chroniących las przed szkodliwym działaniem wiatru należą rozręby i opaski. Na granicy dwóch drzewostanów wycina się w starszym drzewostanie pas szerokości od 10 do 15 m i natychmiast zalesia go gatunkami cienioznośnymi. W ten sposób dopuszcza się więcej światła do krawędzi młodszego drzewostanu i umożliwia mu wytworzenie ściany ochronnej przed wycięciem starszego drzewostanu. W drzewostanach iglastych rozręby należy wykonywać najpóźniej w wieku 40 lat, w liściastych 50, gdyż starsze drzewa zatracają zdolność wykształcania ściany ochronnej.

Podobną rolę spełniają opaski wokół młodszych drzewostanów o nieregularnym kształcie, wycinane w otaczającym starszym drzewostanie.

Wiatrołomy i wiatrowały należy jak najszybciej usunąć, aby nie dopuścić do opanowania ich przez szkodniki wtórne i zainfekowania przez grzyby.

Źródło: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.