Dział III. Szkodliwe czynniki abiotyczne. Temat: “Gwałtowne opady atmosferyczne jako czynnik szkodotwórczy”

Opady atmosferyczne

Gwałtowny deszcz

Gwałtowny deszcz niszczy młode liście i pędy, kwiaty, owoce lub ich zawiązki. W szkółkach i uprawach wypłukuje kiełkujące nasiona, łamie i przewraca małe siewki, oblepia je glebą, utrudnia im oddychanie i asymilację. Długotrwałe deszcze powodują nadmiar wody w glebie.

Grad

Grad uszkadza delikatne części roślin, szczególnie liście, igły, kwiaty, owoce, pędy i cienką korę. W szkółkach i uprawach może nawet zniszczyć całkowicie siewki i młode sadzonki. W wyniku uszkodzeń gradowych drzewa, zwłaszcza w fazie upraw i młodników, często chorują, karłowacieją, a wskutek bardzo silnych uszkodzeń nawet zamierają. Na ogół jednak drzewa goją rany Do gatunków wrażliwych na uszkodzenia gradowe należą; sosna, świerk, dąb, wierzba, olsza, robinia. Silnie uszkodzone młodniki lub uprawy iglaste, zwłaszcza sosnowe, najlepiej jest usunąć przed ich opanowaniem przez szkodniki wtórne. Pręty wierzby koszykarskiej uszkodzone przez grad są łamliwe i nie nadają się do użytku.

Śnieg.

Śnieg. W szkółkach i najmłodszych uprawach iglastych zbyt wczesne, jesienne śniegi, opadłe na nie zamarzniętą jeszcze glebę, mogą powodować wyparzanie siewek. Zbyt późne śniegi, występujące po rozpoczęciu wegetacji, mogą zmrażać młode pędy, liście, kwiaty i zawiązki owoców.

Okiść

Największe szkody w lasach powoduje śnieg, jeśli gromadzi się w dużych ilościach w koronach drzew w postaci tzw. okiści.

Okiść powstaje wówczas, gdy wilgotny śnieg pada podczas bezwietrznej pogody i przy temperaturze powietrza około 0°C. Pod ciężarem zwałów śniegu gałęzie i wierzchołki drzew lub całe drzewa uginają się i łamią albo wywracają. Powstają tzw. śniegołomy i śniegowały. Bardziej narażone na okiść są drzewa iglaste. Gatunki liściaste są rzadziej uszkadzane przez okiść, np. gdy duży opad śniegu nastąpi przed opadem liści lub już po ich rozwinięciu się wiosną (brzoza, olsza). Jeśli drzewa są osłabione przez inne czynniki, np. porażone przez huby, zrakowaciałe lub uszkodzone przez zwierzynę, to łamią się pod wpływem okiści. Śniegowały powstają wśród drzew płytko zakorzenionych; sprzyja im rozmiękła gleba.

Przy drogach, liniach podziału powierzchniowego, w lukach i na obrzeżach drzewostanów drzewa. pochylają się pod wpływem okiści w kierunku otwartej przestrzeni i jeśli okiść trwa długo, to już nie wracają do pionu.

Okiść występuje najczęściej na wysokościach od 300 do 800 m n.p.m. W wyższych partiach gór na ogół pada suchy śnieg, a ponadto zwykle wieją wiatry, które utrudniają zatrzymywanie się śniegu w koronach. Zapobieganie śniegołomom i śniegowałom polega na zakładaniu drzewostanów wielogatunkowych i różnowiekowych, złożonych z gatunków odpornych na okiść, sadzeniu silnych sadzonek w luźnej więźbie, wczesnych, lecz umiarkowanych i często powtarzanych cięciach pielęgnacyjnych, zapewniających wykształcenie regularnych koron i mocnych strzał, zabezpieczeniu przed uszkadzaniem przez zwierzynę.

Drzewa uszkodzone przez okiść należy szybko usunąć, aby nie dopuścić do opanowania ich przez szkodniki wtórne i zakażenia przez grzyby.

Lawiny

W wysokich i bezleśnych partiach gór obfite opady śniegu powodują powstawanie lawin. Zjawisku temu sprzyja osadzanie się grubych zwałów i nawisów śniegu na zamarzniętej po odwilży pokrywie śniegowej. Zwały te zsuwają się po gładkiej powierzchni z bardzo dużą prędkością (lawiny pyłowe). Również odwilże sprzyjają powstawaniu lawin — masy mokrego, ciężkiego śniegu staczają się po stromym zboczu porywając z sobą zwały śnieżne pokrywające niższe partie stoku (lawiny gruntowe).

Lawiny niszczą napotykane po drodze drzewostany, budynki, mosty i inne obiekty, a szkody są potęgowane wirami powietrza wywołanymi przez szybkie przesuwanie się ogromnych mas śniegu. Pod zalegającymi nieraz do lata grubymi zaspami śniegu młode drzewa giną wskutek uduszenia.

Lawinom zapobiega się przede wszystkim przez trwałe zalesienie stoków, przy czym w górnych partiach stoków należy wprowadzać kosówkę, limbę i olszę zieloną. Na szlakach częstego schodzenia lawin buduje się również specjalne zapory – kamienne, betonowe, stalowe, aluminiowe lub drewniane.

Wzdłuż szlaków komunikacyjnych i w zagłębieniach terenu mogą powstawać zaspy śniegu. Przeciwdziała się temu przez ustawianie płotów ochronnych.

Gololedź

Gololedź jest to jednorodny i przezroczysty osad lodu, tworzący się zwykle wskutek zamarzania przechłodzonych kropelek mżawki lub deszczu na gałęziach. Gołoledź występuje zwykle podczas raptownych odwilży po silnych mrozach. Grubość powłoki lodu dochodzi nieraz do kilku centymetrów, zwiększając wielokrotnie ciężar koron.

Szkody powodowane przez gołoledź są takie same jak wywołane okiścią, chociaż na ogół nie osiągają tak dużych rozmiarów. Najwięcej cierpią gatunki iglaste, zwłaszcza sosna, z liściastych wrażliwe są: robinia, olsza, brzoza, osika, buk i topola, stosunkowo odporne zaś – dąb, jesion, klon i grab.

Pewną ochronę przed gołoledzią mogą stanowić pasy z gęsto ugałęzionych świerków na obrzeżach drzewostanów, zmniejszających siłę mroźnych wiatrów, sprzyjających powstawaniu gołoledzi.

Sadź

Sadź polega na tym, że korony drzew pokrywają się drobnymi kryształkami lodu. Sadź powstaje przy zetknięciu się przechłodzonej mgły z gałęziami drzew lub gdy po okresie mrozu z napływającego ciepłego powietrza wydziela się mgła zamarzająca na zimnych gałęziach. Sadź uszkadza drzewa podobnie jak gołoledź, lecz w znacznie mniejszym stopniu. Niekiedy sprzyja powstawaniu okiści, zwiększając możliwość zatrzymywania śniegu przez korony drzew.