Temat 49: Szkodniki wtórne świerka. Kornik drukarz-groźny szkodnik d-stanów świerkowych.

Nasilenie występowania szkodników wtórnych świerka uzależnione jest w głównej mierze od układu warunków atmosferycznych. Obniżenie poziomu wód gruntowych, które występuje czasem w Świerczynach, zwłaszcza w północno-wschodniej części kraju na skutek suszy, powoduje poważne osłabienie drzew i jednocześnie stwarza dogodne warunki dla rozwoju korników. Niejednokrotnie są one w stanie wyprowadzić w roku dwie pełne generacje oraz dwie generacje siostrzane.

Dobre warunki życia znajdują one także w drzewostanach dotkniętych klęską okiści oraz wiatrołomów, jak też znajdujących się w zasięgu oddziaływania emisji przemysłowych i zaniedbanych pod względem higieny.

Do kontroli i zwalczania szkodników wtórnych świerka służą drzewa pułapkowe. Pułapki wykłada się grupami po 3 sztuki, bez okrzesywania gałęzi i wierzchołków. W lata suche i upalne, kiedy na skutek przyspieszonego rozwoju należy się spodziewać pojawienia się drugiej generacji korników, wykłada się trzecią serię pułapek (zwykle w czerwcu). Liczba ich powinna być uzależniona od sytuacji. Obserwacje drzew pułapkowych | serii należy rozpoczynać w drugiej połowie kwietnia, a następnych serii — od czasu ich wyłożenia.

Korowanie drzew pułapkowych rozpoczyna się wtedy, gdy pod korą pojawią się wyraźne chodniki larwalne, a kończy przed pojawieniem się pod korą lub w korze wyrośniętych larw i poczwarek.

Kornik drukarz — Ips typographus, rząd: Chrząszcze (Coleoptera), rodzina: Kornikowate (Scolytidae)

Morfologia. Długość ciała kornika drukarza wynosi 4–5,5 mm. Młode chrząszcze mają początkowo barwę białawokremową, następnie coraz bardziej brunatnieją. Dojrzały kornik jest brunatnoczarny, lśniący, ma gęste, zwłaszcza na przedpleczu, rdzawe szczecinki. Ścięcia pokryw o mydlanym połysku, na ich brzegach znajdują się po 4 ząbki, z których trzeci od góry jest największy, w postaci guza.

Biologia. Rójka zaczyna się w końcu kwietnia i trwa przez kilka tygodni. Od komór godowych, zakładanych zwykle w dolnej i środkowej części strzał, odchodzą pionowo ku górze i ku dołowi chodniki macierzyste, zwykle w liczbie 2 lub 3. Są one wyraźnie zarysowane w łyku; osiągają długość do 15 cm (rys. 225). Podczas wygryzania chodnika macierzystego i składania jaj do nyż jajowych samice przesuwają do tyłu brunatne trocinki, które samczyk usuwa przez otwór wejściowy.

Wylęgłe z jaj larwy żerują bardzo intensywnie i zwykle po 3-4 tygodniach przepoczwarczają się w kolebkach poczwarkowych w korze lub na pograniczu tyka i drewna. Stadium poczwarki trwa 1—2 tygodni. Po wybarwieniu się chrząszcze rozpoczynają żer uzupełniający, który odbywa się przeważnie w przedłużeniu chodników larwalnych, wyraźnie zarysowanych w drewnie w kształcie rogów jelenia. W przypadku dużego zagęszczenia populacji, w celu przeprowadzenia żeru uzupełniającego chrząszcze przenoszą się z miejsc wylęgu na inne drzewa, pniaki lub nie okorowane resztki pozrębowe. Żer uzupełniający trwa zwykle około 2 tygodni. W tym czasie chrząszcze osiągają dojrzałość płciową.

Czas pełnego rozwoju kornika drukarza uzależniony jest w bardzo dużym stopniu od miejscowych warunków meteorologicznych. W lata deszczowe i chłodne kornik drukarz wyprowadza tylko jedną generację, podczas gdy w lata suche – dwie i niekiedy także dwie generacje siostrzane. Żer regeneracyjny prowadzą dorosłe chrząszcze zwykle w przedłużeniu chodników macierzystych. Najszybciej przebiega rozwój u korników zasiedlających drzewa znajdujące się w miejscach nasłonecznionych, na obrzeżach drzewostanów i w lukach, a w górach – na stokach południowych. Na terenach gradacyjnych rójki generacji właściwych i siostrzanych przeplatają się ze sobą tak, że o każdej porze roku można znaleźć prawie wszystkie stadia rozwojowe. Zwykle zimuje chrząszcz w miejscach prowadzenia żeru uzupełniającego lub w ściółce, w pobliżu pnia drzewa zasiedlonego.

Znaczenie gospodarcze. Do zagęszczenia populacji szkodnika dochodzi w drzewostanach osłabionych działaniem różnych czynników biotycznych i abiotycznych. Kornik drukarz w przypadku sprzyjających warunków atmosferycznych może w krótkim czasie wyrządzić ogromne szkody. Początkowo kornik ten zasiedla drzewa znajdujące się na obrzeżach gniazd i w silnych przerzedzeniach, złomy oraz wywroty. Drzewa zasiedlone rozpoznaje się po trocinkach wysypujących się z otworków wejściowych. Z czasem igliwie drzew opanowanych staje się matowe, a następnie brunatne. Długo trwające gradacje kornika drukarza załamują się zwykle wskutek działania czynników oporu środowiska. Największe znaczenie mają tu grzyby pasożytnicze. Pożyteczne są także niektóre owady drapieżne i pasożytnicze, a spośród ptaków dzięcioły, które niejednokrotnie pierwsze wskazują drzewa zasiedlone.

Zapobieganie gradacji kornika drukarza polega przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny lasu i utrzymywaniu należytego stanu sanitarnego, usuwaniu z drzewostanów drzew chorych i osłabionych oraz złomów i wywrotów, niedopuszczaniu do powstawania nadmiernych przerzedzeń drzewostanów i wywożeniu z lasu nie korowanego surowca drzewnego przed rójka szkodnika.

Zwalczanie prowadzi się za pomocą drzew pułapkowych wykładanych dla każdej generacji szkodnika. Pułapki pierwszej serii ścinane są zwykle w marcu, drugą serię wykłada się dla generacji siostrzanej mniej więcej w trzy tygodnie później. Na podstawie obserwacji nad przebiegiem rozwoju szkodnika podejmuje się decyzje dotyczące potrzeby dalszego wykładania pułapek oraz ich liczebności. Korowanie pułapek musi być zakończone przed okresem przepoczwarczania się larw. W przypadkach spóźnionego korowania kora musi być spalona lub zakopana. Dobre efekty daje zwalczanie kornika drukarza za pomocą oprysków preparatami kontaktowymi drewna zasiedlonego. Ponadto na terenach gradacyjnych w ciągu całego roku usuwa się z lasu drzewa trocinkowe, zwłaszcza w górach, gdzie drzewa pułapkowe nie zawsze są zasiedlane w dostatecznym stopniu.

Dobre efekty daje traktowanie insektycydami kontaktowymi drzew pułapkowych i ściętych drzew trocinkowych, pod których korą owad znajduje się w stadium młodocianego chrząszcza. Należy tylko pamiętać o konieczności odwracania drzewa podczas oprysku, aby preparat mógł wniknąć do kory ze wszystkich stron.

W przypadku zasiedlenia przez kornika drukarza i inne korniki towarzyszące mu drewna nie korowanego pozostawionego na zrębach, składnicach lub stosach przy drogach leśnych i liniach oddziałowych należy dowieźć tam świeżo pozyskane drewno świerkowe i przeznaczyć je do zasiedlenia przez młode pokolenie owadów. W ten sposób można zapobiec rozprzestrzenianiu się szkodników i zlokalizować je w wybranym miejscu, a następnie zlikwidować, wywożąc opanowane drewno z lasu do przetarcia. Ostatnimi laty rozpoczęte zostały zabiegi zwalczania kornika drukarza za pomocą feromonów agregacyjnych, które zanęcają postaci doskonałe obu płci do specjalnie skonstruowanych pułapek. Uzyskiwane są bardzo obiecujące wyniki.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.