Temat 4: “Podział szkodników”.
Podział szkodników
1.W zależności od rodzaju wyrządzanych szkód owady dzielimy na szkodniki pierwotne, wtórne i nękające.
Szkodniki pierwotne żerują na drzewach żywych i pozornie zdrowych. Najnowsze badania wykazują, że zasiedlają one jednak przede wszystkim drzewa osłabione działaniem jednego lub kilku czynników, zwykle abiotycznych, np. brak jakiegoś składnika pokarmowego w glebie, susza, obniżenie poziomu wód gruntowych itp. Najważniejszymi gatunkami w tej grupie owadów są: strzygonia choinówka, poproch cetyniak, brudnica mniszka, zwójka zieloneczka, brudnica nieparka. Są to gatunki liściożerne, zwane też foliofagami lub fylofagami.
Szkodniki wtórne zasiedlają drzewa chore, osłabione lub uszkodzone działaniem czynników biotycznych (żer szkodników pierwotnych, działanie grzybów pasożytniczych, spałowanie drzew), abiotycznych (susza, zmiana stosunków wodnych) bądź też antropogenicznych (pożar, przemysłowe zanieczyszczenia powietrza itp.). Szkodniki wtórne żerują w tyku, kambium i w drewnie.
Szkodniki nękające prowadzą długotrwały lub często powtarzający się żer, który powoduje osłabienie, skarlenie lub zniekształcenie roślin. W Polsce najbardziej rozpowszechnionymi gatunkami szkodników nękających są występujące na sośnie: skośnik tuzinek, korowiec sosnowy i zwójki, na jodle zwójki: wyłogówka, czerniejeczka i rdzawa, poza tym wszystkie mszyce i tarczyki oraz inne.
2. Według innego kryterium wyróżnia się grupy szkodników fizjologicznych i technicznych.
Szkodniki fizjologiczne odżywiają się tkankami lub sokami roślin, powodując zakłócenia w ich procesach życiowych, osłabienie, a nawet zamieranie. Szkodnikami fizjologicznymi są owady żerujące na igłach i liściach drzew, a więc zaliczane do grupy szkodników pierwotnych, wysysające soki mszyce, żerujące w łyku i w kambium niektóre szkodniki wtórne (np. kornik drukarz).
Pewne owady, jak np. ścigi i żerdzianki, są najpierw szkodnikami fizjologicznymi, a następnie technicznymi. Tworzą one grupę szkodników fizjologiczno-technicznych.
Owady drążące chodniki w łyku i w kambium nazywane są kambiofagami. Należą tu liczne, ważne gospodarczo, szkodniki, a zwłaszcza korniki, takie jak cetyniec większy, kornik drukarz, ogłodki wiązowe, a także przypłaszczek granatek, smoliki itp.
Szkodniki techniczne, zwane także ksylofagami, żerują w głębi drewna, powodując obniżenie jego wartości technicznych. Należą tu wszystkie gatunki trzpienników i drwalników, a także ścigi, żerdzianki i inne kózki, które w początkowym okresie swego życia są kambiofagami.
3.W zależności od doboru pokarmu przez owady, a właściwie zakresem przystosowań do rodzaju pokarmu, wyróżniamy monofagi, oligofagi i polifagi.
Monofagi są to organizmy odżywiające się tylko jednym gatunkiem roślin, np. skośnik tuzinek związany wyłącznie z sosną, lub zwójka czerniejeczka żerująca wyłącznie na jodle.
Oligofagi żerują na gatunkach blisko ze sobą spokrewnionych, np. rzemlik topolowiec i rzemlik osinowiec, występujące na różnych gatunkach topól.
Polifagi odżywiają się wieloma gatunkami roślin lub zwierząt. Typowym polifagiem jest brudnica nieparka, której gąsienice żerują na liściach różnych gatunków drzew i krzewów liściastych, a w razie potrzeby – także iglastych. Oddzielenie oligofagów od polifagów jest niekiedy trudne.
Źródło:
Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.