Temat 3: “Ochrona lasu-wiadomości wstępne cz.2”.

1.Zadania ochrony lasu.

Przedmiotem ochrony lasu jest szeroko pojęta działalność człowieka, której celem jest zwiększenie produkcyjności lasu, zmniejszenie rozmiaru szkód powodowanych przez czynniki abiotyczne (nieożywione), zwane również nieorganicznymi, niepasożytniczymi lub niezakaźnymi, i czynniki biotyczne (ożywione), zwane też organicznymi, pasożytniczymi lub zakaźnymi, oraz niewłaściwą gospodarkę człowieka, ograniczenie do minimum deprecjacji (obniżenie wartości) drewna, na które zapotrzebowanie stale wzrasta.

W tym celu niezbędne jest poznanie nie tylko sposobów i charakteru działania czynników szkodotwórczych, ale także sposobów zapobiegania szkodom oraz metod zwalczania organizmów powodujących choroby i szkody. Znajomość zagadnień ochrony lasu umożliwia opracowywanie diagnoz, ocenę reakcji roślin chronionych, wybór właściwego sposobu postępowania i przewidywanie następstw.

Przed przystąpieniem do dalszego omawiania zagadnień ochrony lasu trzeba sprecyzować kilka podstawowych pojęć, jak choroba, szkodnik itp..

Choroba jest to dłuższe zachwianie równowagi w funkcjach życiowych organizmu. Choroba może mieć przebieg ostry lub przewlekły (chroniczny). Niektóre choroby wykazują tendencję do masowego występowania w ostrej formie i równocześnie na dużych obszarach, np. osutka sosny. Mówimy wtedy o epifitozie lub epidemii.

Gradacją nazywamy zjawisko masowego rozmnażania się populacji danego gatunku zwierząt, prowadzące do powstawania szkód.

Szkodnikiem w ochronie roślin nazywamy organizm zwierzęcy, którego działalność, głównie odżywianie się, powoduje uszkadzanie roślin, a niekiedy całkowite ich zniszczenie.

Naukę o przyczynach powstawania chorób nazywamy etiologią.

Profilaktyka leśna to przede wszystkim zespół zabiegów i czynności zmierzających do utrzymania lasu w dobrym stanie zdrowotnym, który nie sprzyja masowemu występowaniu szkodników ani chorób.  Las można uodparniać głównie przez jego właściwe zagospodarowanie, a więc dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów ( z uwzględnieniem cech genetycznych drzew) do siedliska, racjonalne zabiegi agrotechniczne, pielęgnowanie lasu, wzbogacanie biocenoz leśnych itp. Profilaktyka leśna odgrywa w ochronie lasu znacznie większą rolę niż ratownictwo leśne , czyli bezpośrednie zwalczanie chorób o gwałtownym przebiegu i szkodników. Do podjęcia akcji ratowniczych niezbędne jest poznanie zagrożenia masowego wystąpienia szkodników i grzybów chorobotwórczych. W tym celu zbiera się co roku informacje oparte m.in. na próbnych poszukiwaniach różnych stadiów rozwojowych najważniejszych szkodników. Na podstawie analizy zebranych informacji opracowuje się prognozy występowania szkodników i grzybów chorobotwórczych. Prognozy te umożliwiają ocenę zagrożenia wystąpienia szkodników w latach następnych i odpowiednio wczesne podejmowanie decyzji gospodarczych zmierzających do zapobieżenia szkodom lub zlikwidowania, a przynajmniej ograniczenia do minimum rozmiaru szkód.

2. Stosunki biocenotyczne w lasach zagospodarowanych

Biocenoza jest to zespół organizmów zasiedlających określony teren o mniej więcej jednolitych warunkach środowiska, utrzymujący się w stanie równowagi dynamicznej w danych warunkach. Poszczególne grupy organizmów są ze sobą powiązane przede wszystkim zależnościami pokarmowymi. Działalność producentów, konsumentów i reducentów powoduje, że związki węgla i azotu oraz składniki mineralne w zasadzie utrzymują się w biocenozie w nie zmieniających się ilościach.

Ponieważ wszystkie organizmy się rozmnażają, w biocenozie zachodzą nieustanne zmiany ilościowe poszczególnych jej składników. W naturalnych biocenozach występuje jednak zjawisko samoregulacji, dzięki któremu zmiany te nie powodują zachwiania równowagi biocenozy. Trwałość biocenozy zależy przede wszystkim od bogactwa jej składu gatunkowego i dlatego zubożone i zniekształcone biocenozy lasów zagospodarowanych, czyli biocenozy wtórne, są szczególnie narażone na szkody.

Do czynników najbardziej osłabiających odporność lasów zagospodarowanych na choroby, żery owadzie i inne klęski na leżą: równowiekowość, mało urozmaicony skład gatunkowy, nieodpowiedni dobór gatunków lub pochodzeń drzew dla danego siedliska. Niektóre choroby grzybowe oraz żery owadów występują w określonym wieku drzewostanu i jeśli na dużym obszarze rośnie drzewostan równowiekowy, może dojść do epifitoz i masowych pojawów szkodników. To samo dotyczy dużych powierzchni pokrytych jednogatunkowym drzewostanem.

Zadaniem leśnika jest dążyć do poprawy stosunków biocenotycznych w lasach zagospodarowanych przez wzbogacenie biocenoz leśnych, wprowadzenie do drzewostanów roślin warunkujących egzystencję takich organizmów roślinnych i zwierzęcych, które skutecznie ograniczają masowe występowanie szkodliwych owadów.

Źródło: Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.