Rarogi górskie (Falco biarmicus) – sezon lęgowy 2020 r.

20.03.2020 r.

Właściwie trudno określić, w którym momencie ten sezon się zaczął. Pierwsze krycia w tym sezonie zauważyłem 26 grudnia 2019 r. Brak zimy z dużym mrozem i opadami śniegu wpłynął na zachowanie ptaków, ale tak szybki termin kopulacji mocno mnie zaskoczył. Samiec z inną samicą najwcześniej miał jaja 19 stycznia przy “normalnej” zimie, dlatego spodziewałem się szybkich lęgów. Nic takiego się nie stało, samica zniosła pierwsze jajo 12 marca. Sprawdziłem poprzednie lata, i tak w 2018 r pierwsze jajo 12 marca, 2019 r 13 marca. Jak widać przebieg pogody zimą nie miał wpływu na termin składania jaj. Odstęp między kolejnymi jajami to dwa dni. Jeszcze nie zaobserwowałem ilości jaj w zniesieniu. Ponieważ nocą i nad ranem był mróz, samica ogrzewała jaja schodząc z gniazda dopiero koło południa. Od 18 marca zaczęło się wysiadywanie.Zazwyczaj wygląda to tak: samica siedzi na gnieździe przez większość doby. Samiec z rana “poluje”. Pobiera z półki do karmienia mięso, oskubuje i woła samicę. Jeżeli temperatura jest odpowiednia (powyżej zera), samica schodzi z gniazda, odbiera pokarm od samca i zjada. W tym czasie samiec zastępuje ją w wysiadywaniu. Po najedzeniu samica czyści się, odpoczywa godzinę, dwie i wraca na gniazdo. Jeżeli jest mróz przez cały dzień samica nie schodzi z jaj, samiec przynosi jej pożywienie i karmi. Oczywiście są to też zachowania indywidualne poszczególnych osobników. Niestety samica nie schodząc z gniazda załatwia się na piasek niedaleko dołka lęgowego. Piasek staje się wilgotny i jaja mają utrudnioną utratę wilgotności. W jednym przypadku wysiadywanie jaj w okresie zimowym skończyło się sukcesem lęgowym -wylęgiem jednego pisklęcia z trzech zalężonych jaj. Po stłuczeniu niewylęgniętych jaj okazało się, że wewnątrz były w pełni rozwinięte pisklęta, ale zbyt mokre, nie utraciły odpowiednio wagi ( wilgoci).

26.03.2020 r.

Jutro planuję zabrać jaja rarogom. Sokoły zazwyczaj mają jeden lęg w roku, ale w przypadku utraty zniesienia są w stanie powtórzyć lęgi. Wykorzystujemy to, żeby w sezonie wyhodować więcej młodych. Rarogi składają 3-5 jaj, zazwyczaj 4. Samice rozpoczynają wysiadywanie po zniesieniu 3 jaja ( są to cechy indywidualne). Jeżeli w trakcie składania jaj nocą jest niska temperatura, samica podgrzewa jaja żeby nie zamarzły, ale to jeszcze nie pełne wysiadywanie. Samica powtórzy lęg, jeżeli zabierzemy jej jaja zanim zmiany hormonalne w jej organizmie nie spowodują utratę zdolności do składania jaj w tym sezonie. Jednak zbyt wczesne zabranie jaj do inkubatora znacznie zmniejsza szansę na skuteczną inkubację. Optymalny okres to 7 do 10 dni inkubacji naturalnej. Po “zniszczeniu” lęgu samice zazwyczaj powtarzają zniesienie po 14 dniach. Czy to mocno obciąża jej organizm? Nie tak, żeby to wpływało na jej stan zdrowotny. Oczywiście musimy ptakom zapewnić optymalne żywienie. Dziś sprawdzam temperaturę w nowym inkubatorze. Jest fabrycznie ustawiony i mam nadzieję’ że wskazywana temperatura jest temperaturą rzeczywistą. Te termometry, które zazwyczaj używamy w domu wskazują bardzo różne temperatury w tych samych okolicznościach. Optymalna temperatura inkubacji jaj rarogów to 37,5 stopnia. Jest to temperatura optymalna, chociaż literatura podaje, że jaja udawało się skutecznie inkubować w temperaturze w zakresie 36-38 stopni. Zbyt niska temperatura może wpłyną na deformacje piskląt,wydłużenie czasu inkubacji związanej z małą utratą wilgoci, a zbyt wysoka np. wykrzywienie skrzydełek (części skrzydła).

27.03.2020 r.

Jaja w inkubatorze. Zabrane od dwóch par rarogów górskich. Literą “P” oznakowane od pary z podwórka, litera “L” oznacza jaja od pary spod lasu. Suma wag jaj “P” wynosi 157,16 g, suma wag jaj “L” wynosi 166,56 g. Wynika z tego, że lęg pary z podwórka stanowi 94,36 % masy lęgu spod lasu. Waga jaj “P”: 40,31 g ;39,70 g ;37,37 g ; 39,78 g . Waga jaj “L”: 41,61 g; 41,68 g; 42,41 g; 40,86 g. Jasna plama to zabrudzenie odchodami. Jaj nie wolno myć, bo zmyjemy naturalną osłonę antybakteryjną. Intensywność pigmentu sugeruje kolejność składania jaj. Jajo najciemniejsze było składane pierwsze.

Dzień
inkub.
Datawil-ć %P1R-caP2 R-ca P3 R-ca P4 R-ca L1 R-ca L2 R-ca L3 R-ca L4 R-ca
1027.03.2020
g. 24;00
28% 40,31 39,70 37,37 39,78 41,61 41,68 42,41 40,86
1128.03.2020
g. 24;00
30%39,970,3439,390,3137,140,2339,540,2441,450,1641,460,2242,210,2040,680,18
1229.03.2020
g. 21;00
31%39,700,2739,180,2136,940,2039,300,2441,310,1441,280,1842,100,1140,540,14
1330.03.2020
g. 20;56
30%39,400,3038,930,2536,700,2439,070,2341,120,1941,070,2141,920,1840,380,16
1431.03.2020 g. 21;1934%
*30%
39,080,3238,700,2336,530,2338,830,2440,98*0,1440,880,1941,74*0,1840,20*0,18
151.04.2020
g. 21;21
36%
*?
38,790,2938,440,2636,290,2438,610,2240,79*0,1940,660,2241,53*0,2140,03*0,17
1602.04.2020
g. 21;30
38%
*?
38,530,2638,210,2336,090,2038,390,2240,61*0,1840,480,1841,37*0,1639,84*0,19
1703.04.2020 g. 22;0040%
*?
38,250,2838,000,2135,850,2438,170,2240,42*0,1940,300,1841,17*0,2039,66*0,18
1804.04.2020
g. 21;30
44%
*?
38,000,2537,770,2335,680,1737,980,1940,25*0,1740,150,1540,97*0,2039,48*0,18
1905.04.2020
g. 21,25
47
*?
37,790,2137,620,1535,500,1837,770,2140,07*0,1839,93*0,2240,78*0,1939,30*0,18
2006.04.2020
g. 21,40
49%
*?
37,590,2037,430,1935,330,1737,590,1839,90*0,1739,72*0,1940,62*0,1639,13*0,17
2107.04.2020
g. 21:30
45%
*?
37,400,1937,230,2035,130,2037,390,2039,70*0,2039,49*0,2340,42*0,2038,94*0,19
2208.04.2020
g. 21,35
45%
*?
37,210,1937,040,1934,950,1837,200,1939,53*0,1739,320,1740,22*0,2038,76*0,18
2309.04.2020
g. 21,40
45%
*?
37,020,1936,820,2334,770,1836,970,2339,37*0,1639,190,1340,06*0,1638,59*0,17
2410.04.2020
g. 21;30
45%
*?
36,860,1636,660,1634,580,1936,790,1839,20*0,1738,97*0,2239,88*0,1838,44*0,15
2511.04.2020
g. 22;30
43%
*?
36,690,1736,430,2334,390,1936,580,2139,00*0,2038,75*0,2239,67*0,2238,25*0,19
2612.04.2020
g. 21;30
42%
*?
36,530,1636,230,2034,210,1836,370,2138,82*0,1838,52*0,2339,50*0,1738,08*0,17
2713.04.2020
g. 22;00
42%
*?
36,360,1736,990,2434,000,2136,150,2238,64*0,1838,29*0,2339,31*0,1937,88*0,20
2814.04.2020
g. 22;30
43%
*?
36,210,1535,810,1833,800,2035,930,2238,45*0,1938,08*0,2139,10*0,2137,71*0,17
2915.04.2020
g. 22;30
43%
*?
35,990,2235,580,2333,580,2235,710,2238,28*0,1737,81*0,2738,91*0,1937,53*0,18
3016.04.2020
g. 22;30
45%35,82*0,1735,380,2033,370,2135,500,2137,96
nadklute
*0,34
37,21
nadklute
*0,60
38,64
nadklute
*0,27
37,33*0,20
3117.042020
g. 22;30
60%35,67*0,15
zamarło
35,170,21nadklutenadklute37,15*0,18
3218.04.2020
g. 23;00
35,45*0,2234,940,23wyklute
29,83
37,00*0,15

28.03.2020 r.

Inkubacja

  • miejsce dla inkubatora należy wybrać staranie. Jeżeli nie mamy oddzielnego pomieszczenia, należy znaleźć spokojny kąt, w którym nie będzie wibracji, wstrząsów, nadmiernych hałasów. Miejsce powinno być zabezpieczone przed dziećmi i zwierzętami domowymi.
  • Temperatura pomieszczenia nie może zmieniać się w jakiś ekstremalny sposób. Zawsze groźniejsze jest przegrzanie . Inkubatory lepiej sobie radzą w zbyt zimnych pomieszczeniach, niż w zbyt gorących. Nie stawiajmy inkubatora przy oknie w zasięgu promieni słonecznych.
  • problemem jest zbyt duża wilgotność pomieszczenia. Pamiętajmy, że sukces wylęgania zależy od utraty masy jaja ( utraty wilgoci). Łatwo zwiększyć wilgotność w inkubatorze, niż obniżyć wilgotność w zbyt wilgotnym pomieszczeniu. Można zastosować osuszacz ( odwilżacz).
  • Inkubator musi być pewnym urządzeniem. W przypadku inkubacji kur mamy możliwość powtórzenia nieudanej inkubacji. W przypadku sokołów też, za rok.
  • Dobre inkubatory mają automatyczne regulowaną wilgotność. Należy jedynie pamiętać o uzupełnianiu wody destylowanej.
  • Obracanie jaj też zazwyczaj wykonywane jest w sposób automatyczny. Jeżeli jaj nie będą obracane, embrion może się przykleić do błon. Obrót powinien następować co 3 godziny, co najmniej o kąt 45 stopni.
  • Pamiętajmy o higienie w inkubatorze. Jeżeli będziemy dotykać jaj najlepiej używać rękawiczek, ale takich, które pozwalają nam na pewny chwyt.
  • Do kontroli utraty masy jaj potrzebujemy dokładną wagę działającą z dokładnością 0,01 g. Dobowa utrata masy zazwyczaj wynosi ok.0,20 g
  • Owoskop to urządzenie pozwalające prześwietlić skorupkę jaj w celu ustalenia zalężenia . Światło powinno być dość silne, ale żarówka nie może wytwarzać zbyt dużej ilości ciepła.

28/29.03.2020 r.

Pierwsze ważenie jaj po dobie inkubacji wykazało problem z nierówną utratą wilgotności poszczególnych lęgów. Jaja pary “P” mają cieńsze skorupy , niż para “L” . Musiałem podnieść wilgotność w inkubatorze, ale może być problem. Przy zbyt dużej utracie masy można spróbować smarować skorupki parafiną w płynie zakupioną w aptece ( oczywiście smarujemy małą powierzchnie, możemy dołożyć kontrolując efekty smarowania). Jeżeli jaj tracą zbyt mało możemy pocienić skorupki nad komorą powietrzną, ale bardzo ostrożnie.

29.03.2020 r.

Jest niedziela, nie mam dostępu do parafiny. Zwiększenie wilgotności w inkubatorze osłabiło spadek wagi jaj “P”, ale jaja “L” tracą masę zdecydowanie poza normą. Niestety parametry wskazywane przez inkubator wcale nie muszą być prawidłowe. Sprawdziłem wskazania temperatury innym termometrem i niby się zgadza, ale czy na pewno?

Jaj nie prześwietlam, bo na początku inkubacji trudno ze 100 % pewności określić, które jaja są zalężone, a które nie. I tak nie powinno to wpływać na nasze postępowanie. Jaja wątpliwe i tak inkubujemy, a tzw. problemowe,inkubujemy do 36 dnia.

01.04.2020 r.

Ponieważ jaja pochodzące z różnych lęgów bardzo różnie traciły wagę (wilgotność) musiałem użyć dwóch inkubatorów. Różnice wag zaznaczone gwiazdką (*) pochodzą z drugiego inkubatora. Nadal jeszcze nie osiągnąłem zamierzonych parametrów. Podnoszę wilgotność stopniowo, bo gwałtowne zmiany parametrów inkubacji nie są wskazane. W drugim inkubatorze, mimo braku pojemników z wodą, nadal utrata wagi jest zbyt mała. Zależy to od wilgotności pomieszczenia, być może będę musiał użyć odwilżacza powietrza.

04.04.2020 r

Podniosłem wilgotność w pierwszym inkubatorze z 28 % do 44 %, a mimo to jajo “P1” nadal traci zbyt dużo masy. Posmarowałem komorę powietrzną ( część powierzchni) płynną parafiną. Niestety, taka ingerencja obniża szansę na skuteczną inkubację, ale tak szybka utrata masy grozi odwodnieniem pisklaka i jego zamarciem. Nawet jeśli dojrzenie, to i tak nie będzie miał sił na wyklucie. Dalsze podnoszenie wilgotności w tym inkubatorze może zaszkodzić reszcie jaj “P”.

W drugim inkubatorze jaja tracą za mało masy. W inkubatorze nie ma automatycznego ustawiania wilgotności. I tak by to nic nie dało, bo inkubator nie obniży wilgotności poniżej tej, która jest w pomieszczeniu. Zastosowałem odwilżacz, ale i on ma trudność z obniżeniem wilgotności poniżej 38 % w pomieszczeniu inkubatora. W pomieszczeniu i w inkubatorze są różne temperatury, więc jest inna pojemność pary wodnej w powietrzu. Niestety, nadal spadek masy jest zbyt mały.

Nagrałem film z prześwietlenia jaj, na którym widać ruchy zarodka. Wydaje mi się, że wszystkie jaja są zalężone.

05.04.2020 r.

Smarowanie jaja “P1” parafiną chyba pomogło. Spadek masy pierwszy raz w normie. Poczekam do jutra, kolejne ważenie powinno pokazać bardziej stały trend. Jajo “P2” straciło dziwnie mało wagi, ale wczoraj przy podniesionej wilgotności spadek był dziwnie duży. W sumie średnia z dwóch dni jest prawidłowa.

Ważenie jaj.

06.04.2020 r.

Jajo “P1” traci wagę prawidłowo, ale inne w tym inkubatorze przy tej wilgotności (49%) zaczęły tracić zbyt mało. Posmarowałem jajo kolejny raz parafiną (jest zalężone) i obniżyłem wilgotność do 45 % . Jaja “L” cały czas tracą zbyt mało masy, ale są jeszcze w górnych granicach normy.

09.04.2020 r.

Kolejne ważenie nie wskazuje na nieprawidłowości.Jajo “P1” traci wilgotność w normie, nawet trochę za mało. Powtórne smarowanie parafiną wyraźnie wyhamowało spadek wagi. Jajo “P2″,”P3” i “P4” tracą w normie, jakby trochę zmalała utrata wagi dobowa, być może trzeba będzie zmniejszyć trochę wilgotność w tym inkubatorze. Jaja “L’ tracą zbyt mało wilgoci i jeśli nic się nie zmieni będę musiał pocienić skorupy w trzech jajach oprócz “L2”. Te jajo jest jakby pośrednie między “P” i “L”.

11.04.2020 r.

Dzisiaj pary, po 14 dniach, powtórzyły lęgi. To dobrze, bo jeżeli wyklują się pisklęta w inkubatorach, to po wstępnym odchowaniu będzie komu podłożyć. Gdyby nie powtórne lęgi pisklęta uwarunkowały się na człowieka, a tego nie planowałem.

12.04.2020 r.

Prześwietliłem jaja. Wszystkie zarodki żyją. Jak zwykle wydaje mi się, że jak na 26 dzień inkubacji rozwój jest opóźniony. Oczywiście mogłem przeszacować dzień inkubacji w momencie zabierania jaj. Może nie był to 10, a na przykład 9 lub 7 dzień. Czas inkubacji jest bardzo różny. Od 30 do 36 dni. Miałem już taką sytuację, w której przy naturalnym lęgu po wykluciu pierwszych piskląt pozostało jedno jajo. Samica i samiec dzieliły swoją uwagę na pisklęta i jajo. Po tygodniu wszedłem do woliery , żeby zabrać w/g mnie zbędne jajo, bo niepotrzebnie rozpraszało uwagę piskląt. Włożyłem je do koszyka dość niedbale, wychodząc zagrzechotały skorupki i jajo – coś zapiszczało. Wróciłem i położyłem klującego się pisklaka na półce lęgowej. Wszystko zakończyło się dobrze. Jest to nauczka, że okres inkubacji może być bardzo różny i nie należy podejmować zbyt pochopnych decyzji.

13.04.2020 r.

Zauważyłem drugie jajo u pary “P”. Składa jaja co dwie doby. Jajo “P1” ( smarowane parafiną) traci przy zadane wilgotności zbyt mało, a inne “P” zbyt dużo. Przełożę “P1” do suchego inkubatora, a jajo “L2” traci zbyt wiele i przełożę do wilgotnego inkubatora.

16.04.2020 r.

Trzydziesty dzień inkubacji i jaja “L1”, “L2” i “L3” nadklute. Teraz tracą dużo wilgoci i powinno się podnieść wilgotność w klujniku do 60 %. Jeżeli jest zbyt sucho, pisklę może przylepić się do skorupki. Mogą przykleić się do błon i pisklę ma utrudnioną możliwość obrotu w jaju. Sam proces wykluwania może trwać 72 godziny, ale zazwyczaj wystarcza 48 godzin. Trzeba wykazać się cierpliwością i zapewnić pisklętom spokój, stabilne warunki. Nie otwierać inkubator, bo to bardzo obniża wilgotność.

17.04.2020 r.

Jajo “L1” zamarło. Jako przyczynę w tej sytuacji uznajemy przechłodzenie/przemrożenie na samym początku inkubacji. W trakcie składania jaj były nocne przymrozki spadające przy gruncie do -8 stopni. jajo od początku było problemowe, bardzo szybko spadała jego waga. Smarowanie płynną parafiną wpłynęło na zmniejszenie szybkości spadku wagi, ale mogło też wpłynąć na rozwój jaja. tego już nie stwierdzimy. Doświadczenie wskazuje, że jaja zbyt szybko tracące wagę (wilgotność) zazwyczaj nie rokują sukcesem lęgowym.

około 30 dnia inkubacji

Po prawej stronie widać komorę powietrzną. Poza komorą małe stosunkowo zaciemnienie treści jaja , jak na ten etap inkubacji. Nawet jakby to było 4 jajo, to i tak jest to 28 dzień jego inkubacji.

Tu widać jeszcze mniejszy procent zaciemnienia.
Początek inkubacji

Dla porównania prześwietlenie po około 10 dniach inkubacji.

18.04.2020 r

Rano wykluł się “L2”, a “L1” i “L2” nadal w jajach. Mimo, że zauważyłem nadklucie tych jaj w jednym czasie , ale spadek masy “L2” o 0,60 g dobę wcześniej sugeruje, że w tym przypadku nadklucie wystąpiło wcześnie. Trzeba dać im czas na wyklucie.

“P2” (18.04.2020 r.)

Po wykluciu pisklę żywi się zawartością wchłoniętego żółtka. Nie wolno karmić do czasu, aż pisklak usiądzie i sam otwierając dziób poprosi o karmienie. Nie wolno karmić na siłę, w pierwszej dobie żółtko wystarczy. Pierwsze kęsy to tylko zgniecione malutkie kawałki mięsa. Samica karmi małymi kęsami ( nawet duże pisklęta) i mocno się ślini. Dlatego musimy sobie sporządzić roztwór wody z solą ( 9 g/1 l). Zalecana jest woda dystylowana, chociaż ja stosuję czystą, przegotowaną wodę. Roztwór powinien być przechowywany w ciemnym, chłodnym miejscu. Każdy kawałek mięsa maczamy w roztworze i podajemy do dzioba. Do tego celu używam zakrzywione kleszczyki. Nigdy nie karmimy palcami. Jeżeli ptak skojarzy palce z mięsem, będzie atakował nasze ręce. Jeżeli pisklę śpi musimy trochę poczekać, aż się rozbudzi. Możemy postukać kleszczami o krawędź naczynia z mięsem. Na początku pisklę ma słabe mięśnie, nie utrzymuje długo głowy w pionie. Uważajmy, żeby nie zabrudzić oczu pisklaka. Może to spowodować infekcję. Takie zabrudzone oko trzeba przemyć czystą wodą . W tym celu używamy wacika na patyczku. Bez potrzeby nie stosujemy kropli do oczu z antybiotykiem bez konsultacji z lekarzem. Jednak nasze reakcje muszą być szybkie, bo infekcja może być szybka. Z drugiej strony w gnieździe też tak się może zdarzyć, więc zachowujemy spokój. Początkowo temperatura jest zbliżona do temperatury inkubacji, ale codziennie powinna spadać o około 0,5 stopnia. Najważniejszy jest komfort pisklaka. Jeżeli śpi spokojnie z nogami podkulonymi i ma zwartą sylwetkę jest dobrze. Jeśli popiskuje, wyciąga głowę do góry nie otwierając dzioba jest mu zbyt zimno. Po karmieniu zazwyczaj przez chwilę tak się zachowuje za każdym razem. Jeżeli leży z wyciągniętymi skrzydełkami i nogami-jest mu za ciepło. W krańcowej sytuacji zaczyna dyszeć ( szybko oddycha z otwartym dziobem). Może nastąpić udar cieplny i śmierć pisklęcia.

DataDzień życiaNazwa pisklęcia “L2”
“Niebieski”
waga ( g)
Nazwa pisklęcia “L1”
“Zielony”
waga ( g)
Nazwa pisklęcia “L3”
“Czarny”
waga ( g)
Nazwa pisklęcia “P3”
“Biały”
waga ( g)
Nazwa pisklęcia “L4”
“żółty”
waga ( g)
18.04.2020 r.1
wykluty
29,83 ( godz. 23;00)
19.04.2020 r.2
30,35 ( godz 8;30)wykluty
29,81
wykluty
30,75
wykluty
28,79
20.04.2020 r.3
33,4229,9430,5328,00
21.04.2020 r.439,9237,7437,1832,01
22.04.2020 r.551,0747,3246,5339,07wykluty
23.04.2020 r.661,9558,3060,3246,3828,38
24.04.2020 r.779,6071,5768,9757,7833,70
25.04.2020 r.899,0087,9186,3072,5042,35
26.04.2020 r.9119,40110,25107,5092,9454,97
27.04.2020 r.10151,00137,50131,50117,0074,30
28.04.2020 r.11172,00163,60153,00141,2495,25
29.04.2020 r.12202,50193,50184,50172,50125,00
30.04.2020 r.13245,00230,00213,5201,5150,50
01.05.2020 r.14292,00
u rodziców
262,00
u rodzi.
239,00
u rodzic.
221,00177,00
02.05.2020 B-13
Ż-10
251,00
u rodzic.
222,00
u rodzic.

19.04.2020 r.

“L2” i “L2” (19.04.2020 r.)
“L3” (19.04.2020 r.)
“P3” 19.04.2020 r.
“L4” 22.04.2020 r.
3L i 1 P

01.05.2020 r.

Minęło 13 dni od wyklucia się pierwszego pisklaka i pora oddać młode rodzicom. Nie można tego zrobić zbyt późno( po 14 dniu) , bo młody sokół może zacząć rozpoznawać “rodzica” i źle zareagować na prawdziwych rodziców. Sokoły siedzą na jajach II lęgu. Muszę zrobić zamianę. Młode na półkę lęgową , a jaja do inkubatora.

05.05.2020 r.

Dzisiaj sprawdzałem jak czują się młode u swojej mamy. Udało mi się nakręcić krótki film.

Młode z samicą.