Temat 47: “Metody mechaniczne zwalczania patogenów roślinnych i szkodliwych owadów cd.”

Metody mechaniczne w ochronie lasu c.d.

5.Zakładanie pułapek z płatów kory, wałków i szczap.

W uprawach zagrożonych przez szeliniaki wykłada się niekiedy świeże płaty kory sosnowej lub świerkowej o wymiarach 30 X 30 cm skierowane łykiem do oczyszczonej ze ściółki i traw gleby mineralnej. Pułapki takie zapachem swoim ściągają zewsząd szkodniki, które prowadzą w nich żer uzupełniający lub regeneracyjny. Dla utrzymania świeżości tak przygotowane pułapki nakrywa się darnią lub kamieniem. Dla zwiększenia wabiącego działania pułapek można wykładać pod nie świeżo pozyskane gałązki świerkowe lub sosnowe, ewentualnie – opryskać je terpentyną.

Po 2-3 tygodniach przeschnięte pułapki zastępuje się nowymi, świeżo pozyskanymi płatami kory. Pułapki z płatów kory wykłada się wiosną, podczas pojawu pierwszych szeliniaków. Gromadzące się pod nimi chrząszcze zbiera się do butelek, a następnie niszczy. W zależności od nasilenia występowania szkodników liczba pułapek wynosi 30—60 na 1 ha.

Podobną rolę jak płaty kory spełniają świeżo pozyskane wałki pułapkowe długości 1 m, średnicy 8–15 cm, odcinane z wierzchołków drzew lub gałęzi. Dla zwiększenia wabiącego działania wałki okorowane z jednej strony układa się w zagłębieniach w glebie oczyszczonej ze ściółki (rys. 58). Działanie pułapki można przedłużyć do 1 miesiąca przez nacinanie nowych pasów kory i układanie okorowaną powierzchnią w stronę gleby. Przeschnięte pułapki trzeba zastąpić nowymi. W zależności od nasilenia występowania szkodnika wykłada się 30–80 wałków pułapkowych na 1 ha. Chrząszcze gromadzące się pod wałkami pułapkowymi należy systematycznie wybierać i niszczyć.

Niekiedy do zwalczania szeliniaków stosowane są pułapki lęgowe w postaci płytko zakopanych, ukośnie ułożonych wałków imitujących korzenie i wabiących samice chcące złożyć jaja. Do tego celu wykorzystuje się wierzchołki sosen Hub świerków długości do 1,5 m i średnicy 5-10 cm. Grubszy koniec wałka powinien być wkopany do ziemi na głębokość 30-50 cm, a cieńszy ma wystawać około 10  cm nad ziemią. Miejsca wyłożenia pułapek lęgowych należy oznaczać z daleka widocznymi, ponumerowanymi panikami. Dla pułapek tego typu powinny być sporządzone wykazy ewidencyjne pomocne podczas kontroli i likwidacji. W połowie lata pułapki należy wydobyć ziemi i okorować lub spalić. Na 1 ha wykłada się 15—20 pułapek lęgowych.

6.Drzewa pułapkowe

Do zwalczania szkodników wtórnych stosowane są przede wszystkim ścięte drzewa, do których ściągają dla złożenia jaj żerujące pod korą i w drewnie owady.

Gatunek drzewa przeznaczonego na pułapki oraz termin ich wyłożenia, a także liczba, uzależnione są od gatunków szkodników, spodziewanej pory ich pojawu oraz nasilenia występowania. Na pułapki wybiera się drzewa o grubej korze, zdrowe, lecz w miarę możliwości z wadami technicznymi, bądź też wykorzystuje do tego celu wywroty lub złomy. Na pułapki mogą też być przeznaczone drzewa z powierzchni zrębowych. Wykłada się je na podkładkach, a pniaki dokładnie koruje. Pułapki wykłada się na 3-4 tygodnie przed rójką szkodników, przede wszystkim w miejscach największego zagrożenia drzewostanów, które zaznaczone są na opracowywanych przez nadleśnictwa mapach zagrożenia. Drzewa pułapkowe wpisywane są do odpowiednio przygotowanego raptularza. Są one wykorzystywane jednocześnie do kontroli nasilenia występowania szkodników oraz do ich zwalczania. Po zauważeniu pierwszych wgryzień na drzewach pułapkowych powinno się je kontrolować w celu określenia daty i stopnia zasiedlenia, a następnie – stadiów rozwojowych szkodników.

Koniecznym warunkiem uzyskania pożądanych wyników zwalczania szkodników wtórnych jest okorowanie pułapek we właściwym momencie, to znaczy wtedy, gdy szkodnik znajduje się w stadium larwy przebywającej pomiędzy korą a drewnem. Zbyt późne korowanie pułapek nie niszczy szkodników, larwy jednych gatunków przepoczwarczają się bowiem w korze, innych natomiast w drewnie. Dlatego też w przypadku spóźnionego korowania w celu zniszczenia szkodników niezbędne jest spalenie lub zakopanie zasiedlonej kory, natomiast w odniesieniu do szkodników technicznych – wywiezienie zasiedlonego drewna z lasu poza strefę zagrożenia (co najmniej 3 km od ściany lasu)

Podczas korowania pułapek powinny być usunięte z lasu lub spalone na miejscu, korony drzew i gałęzie, zwykle zasiedlone lub narażone na zasiedlenie przez różne gatunki szkodników wtórnych. Spalanie należy przeprowadzać w dni dżdżyste lub pochmurne, przy zachowaniu daleko idącej ostrożności.  Niektóre gatunki szkodników, zwłaszcza korniki świerka, charakteryzujące się stosunkowo szybkim rozwojem w przypadku dogodnego dla nich układu warunków meteorologicznych, wyprowadzają w ciągu jednego roku dwie, a nawet więcej generacji i dla każdej z nich, jak też dla generacji siostrzanych, niezbędne jest przygotowanie nowej serii pułapek.

Celem uniknięcia omyłek w czasie korowania należy odpowiednio oznakować pułapki przez zaznaczenie na zaciosie w odziomku drzewa pułapkowego np. litery „C” w celu oznaczenia pułapek przeznaczonych dla cetyńca, litery ,,P” – dla przypłaszczka, a na świerku – w celu oznaczenia serii pułapek – wypisanie cyfr rzymskich ,,!”, „l”, „III”.

Drzewa pułapkowe służą nie tylko do zwalczania szkodników wtórnych, ale głównie do celów prognostycznych, należałoby je więc wykładać we wszystkich drzewostanach pojedynczo tak, aby można było każdorazowo uzyskać pełen obraz zagrożenia kontrolowanych drzewostanów.

Wykładanie drzew pułapkowych można też zalecać gromadnie, to jest w takiej liczbie w jednym miejscu, aby można było każdorazowo załadować je na przyczepę i wywieźć, nie pozostawiając w lesie ani jednej zasiedlonej sztuki.

7. Pułapki stojące

Jeszcze niedawno zalecane było stosowanie w drzewostanach sosnowych i świerkowych tzw. pułapek stojących, na które przeznaczano najczęściej drzewa osłabione, znajdujące się w sąsiedztwie ognisk gradacyjnych szkodników wtórnych, na obrzeżach luk i w przerzedzeniach. Drzewa te w okresie wczesnej wiosny były pierścieniowane, to znaczy na wysokości około 1,3—1,5 m zdzierano z nich ośnikiem kore i łyko na całym obwodzie i pozostawiano do zasiedlenia. Niektóre drzewa dodatkowo nacinane były siekierą dookoła, na głębokość kilku mm (do 1 cm), w celu utrudnienia przewodzenia asymilatów. Pomimo bardzo duże go osłabienia nie wszystkie pułapki stojące zamierały w tym samym roku, a zasiedlenie ich przez szkodliwe owady było na ogół słabe. Zakładanie pułapek stojących zostało więc zaniechane.

8. Usuwanie drzew trocinkowych i innych zasiedlonych na pniu

Uzupełnieniem metody pułapkowej zwalczania szkodników wtórnych jest wyszukiwanie, wycinanie i korowanie drzew opanowanych na pniu. Czynności te powinny być wykonywane od czasu dostrzeżenia pierwszych trocinek na pułapkach leżących i trwać do końca lata, a w koniecznych wypadkach także w czasie jesieni i zimy.

Zasiedlone przez korniki drzewa stojące rozpoznaje się po wysypujących się z otworków wejściowych trocinkach, stąd określenie drzewa trocinkowe. Zasiedlone drzewa cechują się zwykle taki zmianą barwy i przerzedzeniem koron lub odbiciem kory przez ptaki owadożerne.

W celu wyszukiwania drzew trocinkowych należy z bliska obejrzeć odziomkowe części drzew podejrzanych, gdzie na nabiegach korzeniowych, u podnóża drzew za łuskami kory i w pajęczynach gromadzą się trocinki. Wyszukane drzewa zaznacza się w odpowiedni sposób i rejestruje. W okresie korowania drzew pułapkowy ścina się i koruje drzewa zasiedlone pniu. Dalsze postępowanie z tymi drzewami jest identyczne jak z pułapka leżącymi.

Drzewa zasiedlone wyszukuje się z reguły w drzewostanach osłabionych działaniem różnych czynników biotycznych i abiotycznych, takich jak nękająca działalna grzybów pasożytniczych, zwłaszcza korzeniowca wieloletniego, silne żery szkodników pierwotnych, oddziaływanie przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, wahania poziomu wód gruntowych, sąsiedztwo pożarzysk, klęski żywiołowe, np. huragany, okiść itp.

Drzewa zasiedlone przez owady, z których żerowisk nie wysypują się trocinki, wyznacza się na podstawie zmian barwy igliwia, wycieków żywicy, zmniejszonej liczby roczników igieł i zahamowania przyrostu igieł i pędów, a przede wszystkim na podstawie występowania pod korą chodników larwalnych.

Źródło:

Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.