52.Gospodarka łowiecka. Temat: “Gwara łowiecka”.

Język (gwara) łowiecka – słownictwo myśliwych należy do najdawniejszych przejawów kultury łowieckiej. Ukazuje bogactwo i barwność języka naszych przodków z nastaniem kultury nowożytnej oraz upowszechnieniem współcześnie rozumianego myślistwa wykształcił się swoisty język porozumiewawczy myśliwych.Język łowiecki zawiera szeroki zasób terminologii dotyczących podstawowych pojęć z zakresu łowiectwa. Zawiera liczne hasła znaczeniowe obejmujące wszystkie dziedziny łowiectwa, a zwłaszcza wygląd, zachowanie zwierząt łownych, elementy tradycji, zwyczajów, sokolnictwo, kynologię, elementy gospodarki łowieckiej, wykonywania polowań, ubiór myśliwego, broń myśliwską oraz akcesoria myśliwskie.

Słownik gwary łowieckiej

• ambona – stanowisko strzeleckie nad ziemią, zbudowane na słupach, czasem na drzewie
• babrzysko – miejsce kąpieli dzików i jeleni
• badylarz – samiec łosia, o porożu w formie odnóg a nie łopat (zobacz: łopatacz)
• badyle – kończyny jelenia, łosia
• bałuchy – oczy zająca (trzeszcze)
• barłóg – legowisko dzików, niedźwiedzi
• basior – dorosły samiec wilka
• basista – jeleń byk wyróżniający się grubym głosem na rykowisku
• biegi – nogi dzika
• bekowisko – okres, miejsce godów u danieli
• biała stopa – teren polowania całkowicie pokryty śniegiem
• bielenie – zdejmowanie skóry z upolowanego zwierzęcia
• blaski – oczy zająca (trzeszcze)
• bokobrody – kępki dłuższych włosów czuciowych, wyrastające na policzkach rysia, żbika
• breneka – potocznie o naboju i pocisku kulowym do broni śrutowej
• brok – nazwa określająca drobny śrut
• bródka – krótkie piórka u nasady ogona słonki, element ozdobny kapelusza myśliwskiego
• bukowisko – okres godowy u łosi
• bulgot – głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków
• burknięcie- odgłos podrywającego się z ziemi do lotu jarząbka
• byk – nazwa samca jelenia, daniela, łosia lub żubra
• cewki – kończyny sarny
• chłyst – młody samiec jelenia, odganiany przez byka do chmary łań
• chmara – stado jeleni, danieli, łosi i żubrów
• chyb – długa i gęsta szczecina na karku u dzika
• chwost – ogon muflona lub pęk długich włosów na końcu ogona dzika
• comber – część tuszy zająca i niektórych innych zwierząt łownych
• czarna stopa – teren bez pokrywy śniegu
• darniak – rogacz o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy
• dryling – trójlufowa broń myśliwska o różnym układzie luf
• dwudziestka – myśliwska broń śrutowa kaliber 20
• dwunastka – myśliwska broń śrutowa kaliber 12
• ekspres – łamana, kulowa, dwulufowa broń myśliwska
• farba – krew zwierzyny
• fajki – kły wyrastające z górnej szczęki dzika
• fladry – sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna używane do polowań na wilki
• gach – dorosły samiec zająca
• gamrat – odyniec w okresie huczki
• gawra – zimowe legowisko niedźwiedzia
• ględzenie – głos wydawany przez łanię
• grandle – szczątkowe kły w górnej szczęce u jeleniowatych
• grzęzy – wymiona samic Łosia i Jelenia
• grzybek – kula z broni gwintowanej po rozgrzybkowaniu
• guzik – zwykle pierwsze poroże kozła
• gomółka – samiec okresowo nie posiadający poroŜa
• gwizd – ryj dzika
• haki – poroże kozicy
• huczka – okres godowy u dzików
• jaźwiec – borsuk
• jucha – krew niedźwiedzia
• kantak – pazur na tylnym palcu ptaka drapieżnego
• kęsy – zęby u drapieżników
• kiść – zakończenie ogona żubra
• kita – ogon lisa
• klapak – nielotna młoda lub nielotna dojrzała kaczka w okresie zmiany upierzenia
• klapanie – pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca
• klępa – samica łosia, łosza
• kniejówka – broń myśliwska o dwóch lufach – kulowej i śrutowej
• korkowanie – trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca
• kobylarz – bardzo duży wilk
• komora – klatka piersiowa u zwierzyny
• kopno – legowisko zająca w śniegu
• korona – zwieńczenie poroża jelenia w formie minimum trzech odnóg
• kot – zając
• kotlina – zagłębienie wygrzebane w ziemi, legowisko zająca
• koza – samica sarny
• kozioł – samiec sarny
• kraczajka – przenośna podpórka do broni
• krykucha – dzika kaczka wyhodowana w niewoli, wykorzystywana do wabienia kaczorów na wiosennych polowaniach w okresie godów
• kucharka – pierwsza kaczka przybywająca na zloty
• kulka – haczyk służący do patroszenia ptactwa
• kulkowanie – patroszenie tuszki ptaka za pomocą kulki
• kwadruplet – oddane cztery celne następujące po sobie strzały
• kwiat – ogon zwierzyny płowej i borsuka
• kwiatek – biała sierść na końcu ogona lisa
• lampy – oczy wilka
• latarnia – głowa wilka
• legawiec – wyżeł
• licówka – łania przewodniczka
• linia – szereg myśliwych na polowaniu zbiorowym
• linijka – pojazd konny, służący do podwożenia myśliwych w trakcie polowania
• lira – ogon cietrzewia
• liszka – samica lisa
• liściarka – zebrane i zasuszone pędy drzew i krzewów, wykładane w zimie jako karma
• lizawka – urządzenie łowieckie instalowane w terenie, słuŜące do wykładania soli dla zwierzyny
• loftki – gruby śrut o średnicy powyżej 4,5 mm używany do polowania na wilki
• loty – skrzydła ptaków
• locha – samica dzika
• lustro, lusterko – jasna sierść na pośladkach u zwierzyny płowej, u nasady ogona, talerz
• łałok – luźna, obwisła skóra podgardla żubra.
• łania – samica jelenia i daniela
• łańka – młoda łania, nie prowadząca cielaka
• łopaty – forma poroŜa łosia i daniela w postaci szerokich, spłaszczonych powierzchni zwieńczonych licznymi sękami
• łopatacz – samiec łosia, o porożu w formie łopat (zobacz: badylarz)
• łosza – samica łosia, klępa
• łoszak – młody łoś
• łowiec – stara nazwa myśliwego
• łyżka – ucho zwierzyny płowej
• maiż – młody orzeł, jastrząb lub sokół którego zaczęto wprawiać do polowania
• marczak – młody zając urodzony w marcu
• medalion – trofeum w formie spreparowanej głowy z szyją zwierzęcia
• mięsiarz – nieetyczny myśliwy, kierujący się głównie chęcią pozyskania tuszy
• mikot – wabik używany do wabienia kozłów
• miot – kolejne z pędzeń na polowaniu zbiorowym
• mykita – lis
• myłkus – samiec zwierzyny płowej o zniekształconym, zdeformowanym porożu
• mnich – samiec nie posiadający poroża
• nadoczniak – druga od czaszki odnoga w porożu jelenia
• naganka – naganiacze uczestniczący w polowaniu, płoszący zwierzynę w kierunku
myśliwych
• narogi – jadalne narządy wewnętrzne u zwierzyny grubej
• niedolisek – młody lis
• oczniak – pierwsza od czaszki odnoga w porożu jelenia, daniela
• odyniec – samiec dzika
• omyk – ogon zająca
• opierak – trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia
• organista – młody byk, pierwszy rozpoczynający rykowisko
• paśnik – drewniana konstrukcja służąca do dokarmiania zwierzyny grubej,
szczególnie w okresie zimowym.
• parkoty – okres godowy u zajęcy
• parostki – poroże rogacza
• perły – charakterystyczne wyrostki kostne na porożu u jeleniowatych
• perukarz – kozioł o zdeformowanym porożu w formie narośli pokrytej scypułem
• pędzel – kiść dłuższych włosów u nasady penisa jelenia, muflona, dzika
• piastun – młody niedźwiedź, pozostający z matką do następnego roku
• pielesz – gniazdo ptaka drapieżnego
• pies – samiec lisa, borsuka, jenota
• płowa zwierzyna – sarny, daniele, jelenie i łosie
• podryw – sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa wypłaszanego przez samego strzelca
• pokot – ogół upolowanej zwierzyny, ułożony na zakończenie polowania z
zachowaniem myśliwskiej hierarchii gatunków
• polano – ogon wilka
• pole – określenie wieku psa myśliwskiego – rok pracy psa
• ponowa – świeży śnieg
• posoka – farba, krew zwierzyny grubej
• posyp – paśnik dla kuropatw i bażantów formie daszku
• przelatek – dzik w drugim roku życia
• pudlarz – myśliwy, który podczas polowania grupowego oddał najwięcej chybionych strzałów
• rapcie – racice dzika
• rogacz – samiec sarny
• rosochy – poroże łosia w formie łopat
• rozłoga – rozstaw poroża zwierzyny płowej
• róże – pierścienie kostne u nasady poroża zwierzyny płowej
• rykowisko – okres, miejsce godów jeleni
• sadyba – koliba, kwatera myśliwska
• samura – samica dzika
• scypuł – owłosiony, ukrwiony naskórek pokrywający formujące się poroże
• selekt – zwierzę kwalifikujące do odstrzału selekcyjnego, np. z powodu słabych cech dziedzicznych
• sęki – rogowe palczaste odrosty na łopatach daniela
• siuta – samica sarny
• strzelba – śrutowa broń myśliwska
• strzyże – włosy u nasady nosa zająca
• suknia – sierść zwierzyny płowej i dzika
• szable – kły dzika wyrastające z dolnej żuchwy
• szarak – zając
• szczwacz – osoba układająca charty i ogary
• szczwać – polować z chartami
• szesnastka – myśliwska broń śrutowa kaliber 16
• szlifowanie – czwarta ostatnia część pieśni godowej głuszca
• szpicak – młody samiec zwierzyny płowej o porożu w formie prostych tyk bez odnóg
• szydlarz – samiec u jeleniowatych o porożu bez odnóg
• sztucer – myśliwska broń kulowa z gwintowaną lufą
• siadło – drzewo, na którym zasiadł na noc głuszec
• ścinka – fragmenty sierści, odcięte od tuszy przez pocisk.
• ślepia – oczy drapieżników
• ślimy – rogi muflona
• świece – oczy sarny
• tabakiera – zakończenie gwizdu, nos u dzika
• troki – rodzaj wielorzemykowych pęt, zazwyczaj skórzanych lub sznurkowych, służących do noszenia upolowanego ptactwa.
• trzeszcze – oczy zająca
• turzyca – sierść zająca i królika
• tusza – ciało upolowanej zwierzyny grubej
• tuszka – ciało upolowanej zwierzyny drobnej
• ubić – trafić, upolować
• unosić – przyzwyczaić ptaka łowczego do przebywania na ręce sokolnika
• varmint – rodzaj sztucera z nieco cięższą, masywniejszą lufą, bez muszki i
szczerbinki.
• wachlarz – ogon koguta głuszca
• wadera – samica wilka
• wiatr – węch u psa myśliwskiego – dolny wiatr – charakterystyczny sposób pracy psa myśliwskiego, z głową przyziemi
– górny wiatr – sposób pracy psa myśliwskiego, z głową uniesioną
• warchlak – młody dziczek w pierwszym roku życia
• wieniec – poroże jelenia
• wietrznik – nos psa i zwierząt drapieżnych
• wnyk – pętla do łapania zwierzyny, zastawiana przez kłusownika
• wycinek – dzik w trzecim roku życia
• wykot – narodziny młodych u królika, zająca, sarny, kozicy i muflona
• wyprzedzenie – zakład jaki daje się celując i strzelając do poruszającego się zwierzęcia
• zabawca – pies gończy, który nie mogąc odnaleźć tropu, głosi w jednym miejscu
• zestrzał – miejsce, w którym stało zwierzę w chwili przyjęcia kuli.
• zierniki – oczy ptaków
• złom – gałązka z drzewa iglastego wsadzana do pyska zwierząt ułożonych w pokocie
• żmurek – lis o kasztanowym kolorze futra źródło:http://kolegium.lasy.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=9376f93c-f4ba-4386-94d1-23ecfbe8f361&groupId=11065

Polecane strony: http://rysnowogard.pl/gwara-lowiecka/ http://zubr.szczecin.pl/test_02.html