Dział III. Szkodliwe czynniki abiotyczne. T: “Wydmy piaszczyste-ich niekorzystny wpływ na zespoły roślinne.”

Wydmy piaszczyste

Wydmy piaszczyste dzielimy na śródlądowe i nadmorskie. Wydmy śródlądowe powstają w wyniku erozji wietrznej. Ten niszczycielski proces zachodzi najczęściej na glebach piaszczystych, suchych, pozbawionych roślinności i polega na przemieszczaniu gleby przez wiatr. Najdrobniejsze jej części są unoszone prądem powietrza na duże odległości, średnie są przenoszone porywami wiatru ruchem skokowym, a grube ziarna wiatr przetacza po powierzchni ziemi.

Pierwotną przyczyną uruchomienia piasków jest zawsze pozbawienie gleby pokrywy roślinnej, a więc wyrąb lasu, pozyskiwanie piasku, kopanie rowów itd. Do rozpoczęcia procesu erozji wietrznej wystarczy odsłonięcie bardzo małego skrawka gleby piaszczystej; szczególnie niebezpieczne jest ono w terenie pagórkowatym, w większym stopniu narażonym na działanie wiatrów.

Wydmy nadmorskie powstają z piasku wyrzucanego przez fale morskie. Piasek ten może być następnie przemieszczany przez wiatr w głąb lądu.

Erozja wietrzna powoduje olbrzymie szkody nie tylko zamieniając w nieużytki tereny, z których zabiera piasek, lecz również zasypując nim tereny uprawne, szlaki komunikacyjne, osiedla.

Tak samo jak przed erozją wodną, najskuteczniejszą ochronę gleby przed erozją wietrzną stanowi las, gdyż drzewa i krzewy umacniają korzeniami wierzchnią warstwę gleby, a ponadto zmniejszają siłę wiatru, zabezpieczając również bezpośrednio przyległe tereny przed erozją.

Na piaszczystych gruntach należy więc za wszelką cenę utrzymać las i dlatego wszystkie czynności gospodarcze w takim lesie należy wykonywać ze zwiększoną ostrożnością. Zręby powinny być wąskie, przebiegać prostopadle do kierunku przeważających wiatrów. Nie wolno karczować pniaków, przy odnawianiu należy ograniczyć do minimum przygotowanie gleby, a cięcia pielęgnacyjne i trzebieże przeprowadzać umiarkowanie, aby nie dopuścić do nadmiernego rozluźnienia zwarcia.

Wydmy już istniejące trzeba zalesić sztucznie, co jest trudne i pracochłonne. Przed przystąpieniem do tej czynności należy zbadać warunki siedliskowe wydm (glebowe i mikroklimatyczne), aby wybrać odpowiedni sposób zalesienia. Fragmenty wydm porośnięte darnią lub osłonięte od wiatru i nie wykazujące ruchu piasku można zalesiać od razu. Przeważnie jednak zalesienie musi być poprzedzone ustaleniem piasków. Najskuteczniejsze jest mechaniczne ustalanie piasków przez pokrywanie ich powierzchni chrustem, gliną, darnią oraz przez ustawianie płotków z jałowca, chrustu, słomy i innych materiałów. Ustalanie biologiczne polegające na wysiewie łubinu żółtego, trawy wydmowej i wierzby kaspijskiej często zawodzi. Dobór gatunków roślin i sposoby zalesiania wydm wchodzą w zakres hodowli lasu.

Źródło: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.