Temat 37: “Rodzaje pożarów”
- Definicja pożaru lasu
Pożar lasu to niekontrolowany proces spalania w środowisku leśnym. Powoduje on straty ekologiczne i materialne. - Rodzaje pożarów lasu
Pożary lasu dzielą się na:
a) podpowierzchniowe,
b) pokrywy gleby,
c) całkowite drzewostanu,
d) pojedynczego drzewa.
a. Pożary podpowierzchniowe
Pożary podpowierzchniowe powstają najczęściej od drugiej połowy wiosny do końca lata. Sprzyjają im długie okresy suszy, powodujące obniżenie się poziomu wód gruntowych. Pożary te powstają z zasady na torfowiskach, jak również na głębokich murszach. Ich cechą charakterystyczną jest spalanie bezpłomieniowe, wysokie temperatury (dochodzące do 1000°C) i powolne tempo rozprzestrzeniania się, wynoszące od kilku do kilkunastu metrów na dobę. Pożary podpowierzchniowe są pożarami długotrwałymi, czasami nawet kilkumiesięcznymi. Są one trudne do wykrycia, a ich istnienie można stwierdzić po wydobywaniu się dymu, niekiedy płomieni, gdy do strefy spalania dostanie się więcej powietrza, co następuje przy silnym wietrze. Bardzo pomocne w określeniu ich zasięgu mogą być zdjęcia termalne. Kierunek ich rozprzestrzeniania się można określić po drzewach wywróconych na skutek uszkodzenia systemu korzeniowego (padają one koronami w stronę wypalonej powierzchni). Szkody spowodowane przez pożar podpowierzchniowy polegają na całkowitym zniszczeniu drzewostanów rosnących na terenie objętym pożarem i doprowadzają do destrukcji ekosystemu.
b. Pożary pokrywy gleby
Pożary pokrywy gleby są najczęściej występującymi spośród wszystkich rodzajów pożarów leśnych. Powstają one na dnie lasu, a w wyniku ich rozprzestrzeniania się spalaniu ulegają: ściółka, mech, runo, krzewy, leżanina, podrosty, kora i płytko znajdujące się korzenie. Pożary pokrywy gleby powstają przez cały rok. Tuż po zejściu śniegu, gdy szybko przesusza się martwa roślinność, a szczególnie trawy, pożary te szybko się rozprzestrzeniają – z prędkością do kilkunastu metrów na minutę. Znacznie wolniejsze są pożary pokrywy ściółkowej, które rozprzestrzeniają się z maksymalną prędkością kilku metrów na minutę. Nie powodują one jednak znacznych strat w drzewostanach, a to ze względu na ich krótkotrwałość, wynikającą z dużej zawartości wody w warstwie murszowej po okresie śnieżnej zimy. Zbliżony przebieg mają również pożary jesienne. Natomiast pożary pokrywy gleby późnowiosenne i letnie uszkadzają drzewostan wskutek wypalania się
warstw murszowych i długiego czasu wyżarzania, trwającego nawet do kilku dni. Spalanie płomieniowe w trakcie pożaru pokrywy gleby przebiega zasadniczo tylko na obwodzie, na szerokości około 0,5–2 m. Jest ono najintensywniejsze na froncie, a najmniejsze na tyle pożaru. Prędkość rozprzestrzeniania się pożaru na bokach i z tyłu pożaru jest od kilku do kilkunastu razy mniejsza niż prędkość frontu. Temperatura płomieni dochodzi do 900°C.
c. Pożary całkowite drzewostanu
Pożary całkowite obejmują swoim zasięgiem cały przekrój pionowy drzewostanu. Powstają wskutek pożarów pokrywy gleby, które kształtują warunki ich rozprzestrzeniania. Ogień w koronach drzew rozprzestrzenia się szybciej niż po pokrywie gleby, dlatego po przebyciu pewnej odległości, bez podsycania od dołu, zanika. Zjawisko to może być wykorzystane z powodzeniem w trakcie działań gaśniczych. Pożary całkowite powstają głównie w drzewostanach o pokrywie gleby bogatej w materiały palne, z piętrem podrostu, bądź w drzewostanach I i II klasy wieku, gdy gałęzie drzew znajdują się w niewielkiej odległości od dna lasu. Ich rozprzestrzenianie jest intensywniejsze w ciągu dnia, szczególnie w godzinach popołudniowych, niż w godzinach nocnych. Temperatura spalania może dochodzić w drzewostanach sosnowych nawet do 1200°C. Nagrzane powietrze powoduje powstawanie prądów konwekcyjnych. Zmieniają one warunki fizyczne w atmosferze i na skutek różnicy ciśnień między środowiskiem pożaru a obszarem do niego przyległym gwałtownie przyśpieszają rozprzestrzenianie się ognia. Wysokość płomieni w tych warunkach może sięgać do 20–30 m ponad wierzchołki drzew. Przed frontem pożaru na skutek przerzutów ognia mogą się tworzyć nowe zarzewia pożarów, początkowo pokrywy gleby, a następnie wierzchołkowych. Z tego powodu czoło pożaru jest nieregularne, a maksymalna prędkość jego rozprzestrzeniania może wynosić do kilku kilometrów na godzinę.
d. Pożary pojedynczego drzewa
Pożary pojedynczego drzewa powstają bardzo rzadko w wyniku celowego podpalenia bądź uderzenia pioruna. W pierwszym wypadku są one o tyle niebezpieczne, że mogą przerodzić się w pożar pokrywy gleby. Natomiast występujące czasami pożary drzew od wyładowań atmosferycznych nie stanowią istotnego zagrożenia, gdyż towarzysz im przeważnie intensywne opady. - Wielkość pożarów lasu
W zależności od powierzchni objętej przez ogień wyróżnia się następujące grupy pożarów:
a) ugaszone w zarodku – do 0,05 ha,
b) małe – od 0,06 ha do 1 ha,
c) średnie – od 1,01 ha do 10 ha,
d) duże – od 10,01 ha do 100 ha,
e) bardzo duże – od 100,01 ha do 500 ha,
f) katastrofalne – ponad 500 ha.
Źródło:
http://www.lasy.gov.pl/pl/publikacje/copy_of_gospodarka-lesna/ochrona_lasu/instrukcja_p-poz.pdf/view