Temat 18: “Biologia skośnika tuzinka i osnui sadzonkowej”.

Skośnik tuzinek — Exoteleia dodecella, rząd: Łuskoskrzydłe (Lepidoptera), rodzina: skośnikowate (Gelechiidae)

Morfologia. Rozpiętość skrzydeł skośnika tuzinka wynosi 10–13 mm. Na górnej stronie pierwszej pary skrzydeł, na szarym tle zaznaczają się mało, na ogół, wyraźne przepaski, pomiędzy którymi znajdują się po 3 pary nieco skośnie do siebie ustawionych czarnych plamek. Ciało ma wysmukłe, czułki długie, oczy nieco wypukle .

Biologia. Rójka skośnika tuzinka na teranie Polski jest bardzo rozwlekła. Pierwsze motyle pojawiają się już w połowie maja, ostatnie latają jeszcze w sierpniu. Samice składają jaja do wnętrza pochewek otaczających igły na tegorocznych pędach. Po 16—20 dniach lęgną się gąsienice, które wgryzają się do igieł w ich dolnej części, a następnie drążą je, tworząc podłużne, cienkie miny. Po około 6-8 tygodniach gąsienice opuszczają miny, zwane minami letnimi, i wgryzają się do końcowej części innych, w których żer prowadzą aż do jesieni. Zimują gąsienice w minach jesiennych i pozostają w nich aż do nadejścia ciepłych dni wiosennych. Następnie przechodzą do trzeciej z kolei igły, gdzie prowadzą żer wiosenny, wreszcie przechodzą do pączków, w których żerują aż do czasu przepoczwarczenia się, co następuje zwykle w maju. W stadium poczwarki owad pozostaje około 2 tygodni.

Czynniki ograniczające. Spośród wrogów naturalnych do rozrzedzenia populacji skośnika tuzinka mogą się przyczyniać różne gatunki owadów pasożytniczych oraz drapieżnych, a także pająki łowiące w sieci motyle podczas lotu.

Znaczenie gospodarcze. Przy niezbyt dużym nasileniu występowania omawiany gatunek owada zasiedla przede wszystkim pączki boczne na pędach wierzchołków koron. Tam gdzie skośnik tuzinek występuje masowo, niszczone są przez niego zarówno pączki boczne, jak i szczytowe. Jedna gąsienica może zniszczyć kilka małych pączków. Na terenach masowego występowania skośnik tuzinek niszczy pączki w drzewostanach wszystkich klas wieku, od kilkuletnich upraw do starodrzewów. Zazwyczaj najliczniej pojawia się na obrzeżach drzewostanów. Najczęściej atakowane są przez tego owada drzewostany rosnące na ubogich siedliskach, gdzie przeważają gleby piaszczyste. Ogniska masowego występowania koncentrują się przeważnie na terenach silnie uprzemysłowionych. Tam występowanie szkodnika ma charakter chroniczny. Skośnik tuzinek przyczynia się do powstawania drzewostanów negatywnych, nie rokujących nadziei produkcyjnych.

Zniszczenie przez gąsienice skośnika tuzinka pączków głównych na pędach szczytowych przyczynia się do zahamowania wzrostu drzew. Tam, gdzie zniszczona zostaje większość pączków, powstają zniekształcenia strzały drzew, tworzą się dwójki, trójki i drzewa wielopędowe. Na skutek rozwoju pędów z licznych pączków zastępczych tworzą się charakterystyczne zniekształcenia przypominające swym wyglądem pędzle i buławy. Zapobieganie polega na utrzymaniu zwarcia w drzewostanach i wprowadzaniu do upraw na terenach uprzemysłowionych sosny czarnej, która jest przez skośnika opanowywana w bardzo słabym stopniu.

Zwalczanie skośnika tuzinka jest niezmiernie trudne. Skryty tryb życia powoduje, że gąsienice mogą zetknąć się z preparatem o działaniu kontaktowym jedynie podczas przechodzenia z igły do igły lub z igły do pączka. Okres ten trwa tylko kilka godzin, niekiedy przedłuża się do kilku dni. Dlatego też zaleca się stosowanie insektycydów o działaniu wgłębnym, w postaci drobnokroplistego zraszania, przy czym dla pełnej efektywności zabiegów niezbędne jest kilkakrotne ich powtarzanie. Zdarzają się przypadki jednoczesnego występowania w uprawach sosnowych skośnika tuzinka i zwójki sosnóweczki; oba te szkodniki można zwalczać równocześnie.

Osnuja sadzonkowa — Acantholyda hierogliphica, rząd: Błonkoskrzydłe (Hymenoptera); rodzina: Osnujowate (Pamphiliidae)

Morfologia. Owad ten osiąga długość ciała 14-17 mm, samiec jest smuklejszy od samicy. Ciało ma czarne z wyjątkiem środkowej części odwłoka, która jest pomarańczowożółta. Skrzydła w odcieniu żółtawym, matowe.

Biologia. Lot postaci doskonałych odbywa się w czerwcu. Samice składają na pędach dwu- do sześcioletnich sosenek pojedynczo jaja kształtu łódkowatego. Początkowo są one jasno zabarwione, z czasem stają się szarozielone. Larwy, o trzech parach nóg tułowiowych, są brunatnozielone z wyraźną ciemną smugą na grzbiecie. Żerują na igłach sporządzając rurkowaty oprzęd, pomiędzy którego niteczkami pozostawiają zielone, z czasem brunatniejące grudki kału. Później pokrywają one całą powierzchnię oprzędu. Żer odbywa się od góry pędu ku dołowi. Larwy żerują na młodych igłach pędu głównego, niekiedy także pędów bocznych. Wyrośnięte larwy schodzą do ziemi, gdzie zmieniają zabarwienie na żółte lub zielonkawe. Poczwarka typu wolnego przebywa w glebie, zwykle na głębokości kilku centymetrów. Generacja jednoroczna, ale może być i dwuletnia.

Znaczenie gospodarcze osnui sadzonkowej jest małe, ponieważ sadzonki nie giną i już w następnym roku potrafią zregenerować uszkodzenia. Szkodnika tego można zwalczać zbierając i niszcząc oprzędy wraz ze znajdującymi się w nich larwami.

Źródło:

Podręcznik: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.