Dział III. Szkodliwe czynniki abiotyczne. Temat: “Szkodliwy nadmiar lub niedobór wody”

Czynniki glebowe.

1. Nadmiar wody

Długotrwały nadmiar wody w glebie prowadzi do niedoboru tlenu, co powoduje zamieranie dolnych partii korzeni drzew, drobnienie i żółknięcie liści i igieł, zahamowanie wzrostu, zgniliznę korzeni i całych drzew, a nawet zamieranie drzew. Na nadmiernie mokrej glebie próchnicznej może dodatkowo wystąpić zatrucie siarkowodorem, który powstaje podczas beztlenowego rozkładu substancji organicznej. Nadmiar wody uniemożliwia zaopatrzenie w tlen mikroorganizmów glebowych, których działalność jest niezbędna do rozkładu ściółki.

Najgorzej znoszą nadmiar wody buk i jodła,

-do średnio wrażliwych należą sosna pospolita i świerk,

-do dość odpornych olsza, wierzba, topola, wiąz, dąb, wejmutka i brzoza.

Uprawy i młodniki są bardziej wrażliwe niż drzewostany starsze.

Przy umiarkowanym zabagnieniu można ograniczać szkody przez odpowiedni dobór gatunków drzew, sadzenie drzew na rabatach lub kopczykach. W skrajnych przypadkach można niekiedy przeprowadzić odwodnienie terenu, które jednak trzeba wykonywać z umiarem, ponieważ raptowna zmiana warunków wodnych również może zakłócić wzrost i rozwój drzew.

2. Niedobór wody

Niedobór wody w glebie może występować w formie ostrej, chronicznej i fizjologicznej.

W ostrej formie niedobór wody występuje najczęściej wskutek czynników atmosferycznych, jak nadmierne nasłonecznienie, wysuszające wiatry i długotrwały brak opadów. Susza utrudnia kiełkowanie nasion, powoduje zamieranie sadzonek, u starszych drzew zahamowanie asymilacji, więdnięcie oraz zrzucanie liści i igiel, zmniejszenie owocowania, zamieranie wierzchołków, zakłócenia wzrostu, drobnienie liści i pędów, zmniejszenie grubości słojów rocznych, a nawet zamieranie całych drzew. Na ogół jednak szkody wynikające z niedoboru wody zmniejszają się w miarę wnikania korzeni drzew do głębszych warstw ziemi.

Do gatunków drzew bardzo wrażliwych na niedobór wody należą: świerk, modrzew japoński, wejmutka, olsza czarna, jawor, osika i brzoza. Do wrażliwych zaś zalicza się: jodłę, modrzew europejski, daglezję, buk, jesion, grab, dąb i lipę. Mało wrażliwe są: sosna pospolita i czarna, wiąz, klon, dąb czerwony, czeremcha i robinia.

Wrażliwość na suszę uzależniona jest od wielu czynników, np. drzewostany, które zawsze miały dostateczną ilość wody, bardziej ucierpią podczas nagłej suszy niż drzewostany, które co roku odczuwają pewien niedobór wody. Duży wpływ na gospodarkę wodną drzewostanu wywiera jego skład gatunkowy i runo leśne. Zagadnienia te są przedmiotem innych dziedzin wiedzy leśnej.

Chroniczny niedobór wody wynika z obniżenia poziomu wody gruntowej, co najczęściej jest skutkiem działalności ludzkiej – budowy kanałów, regulacji rzek, pobierania wody oraz odwodnienia. Wpływ chronicznego niedoboru wody na drzewa objawia się zahamowaniem wzrostu drzewostanów, wzmożonym wydzielaniem się posuszu, usychaniem wierzchołków, pojawami szkodników wtórnych i w końcu zamieraniem grup drzew i całych drzewostanów. Często właściwa przyczyna nie zostaje w ogóle wykryta, a zniszczenie drzewostanów przypisuje się owadom i grzybom, które wystąpiły wtórnie. Jeśli nie można podnieść poziomu wody gruntowej metodami technicznymi, należy przebudować drzewostan, wprowadzając gatunki głębiej się ukorzeniające. W szkółkach należy stosować osłony i ściółkowanie zmierzające do zmniejszenia parowania gleby.

Fizjologiczny niedobór wody występuje wówczas, gdy siła korzeni jest mniejsza niż siła ssąca gleby lub gdy grube warstwy surowej próchnicy zatrzymują wodę opadową. Wówczas nawet przy dostatecznej ilości wody drzewa nie mogą z niej korzystać.

Źródło: “Ochrona lasu” dla techników leśnych.